1393/10/21 یکشنبه

استان سیستان و بلوچستان

 

مختصات: ۲۹.۴۹۲۴° شمالی ۶۰.۸۶۶۹° شرقی

 

سیستان و بلوچستان

مرکز

زاهدان

مساحت

۱۸۰٬۷۲۶ کیلومترمربع

جمعیت)۱۳۹۰(

۲۵۳۴۳۲۷نفر

پراکندگی

۱٫۲۰۶

تعداد شهرستان‌ها

۱۸شهرستان

منطقه زمانی

 گرینویچ+۳:۳۰

 

استان سیستان و بلوچستان در شرق جنوب شرقی ایران واقع است. این استان با حدود ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومتر مربع وسعت، بیش از ۱۱ درصد وسعت این کشور را دربرمی‌گیرد. سیستان شامل زابل و شهرهای اطرافش است و بلوچستان دربرگیرنده بقیه شهرها از زاهدان تا چابهار می‌باشد.

سیستان و بلوچستان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشورهای پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است به ویژه بندر چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران و آسانترین و بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد است.

مردم استان سیستان و بلوچستان از قومیتهای بلوچ و سیستانی می‌باشد که بلوچ ها به زبان بلوچی با لهجه های متفاوت و اغلب با مذهب تسنن و سیستانی ها به گویش پارسی سیستانی صحبت می کنند و عموماً پیرو مذهب تشیع اند. این استان بیشتر آب و هوای گرم و خشک دارد اما در عین حال از تنوع آب و هوایی و اقلیمی ویژه‌ای برخوردار است و مناطق کوهستانی، جنگلی و باتلاقی نیز در این استان پهناور به چشم می‌خورد.

زاهدان مرکز این استان است که از طریق راه‌آهن با میرجاوه پاکستان ارتباط دارد و از سوی کرمان هم به راه‌آهن سراسری ایران متصل است. به زودی قرار است خط راه‌آهنی از سوی چابهار به مشهد و از آنجا به کشورهای آسیای میانه کشیده شود که این خط آهن نقش مهمی را در توسعهٔ این استان و خاور ایران ایفا خواهد کرد.

استان سیستان و بلوچستان با داشتن موقعیت راهبردی بازرگانی و ترانزیتی و دارا بودن کشاورزی و باغبانی (به ویژه میوه‌های استوایی و گرمسیری) و همچنین جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی و نیز صنعت در حال رشد از توانایی و ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای توسعه و آبادانی برخوردار است

دلیل نامگذاری

سیستان که صورت تغییر یافته سجستان یا سکستان است به معنای سرزمین قوم سکا است و بلوچستان نیز محل سکونت قوم بلوچ است.

شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان

شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان

نام‌شهرستان

جمعیت

زبان

شهرستان زاهدان

۵٧۵١١۶

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان فنوج

40000

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان ایرانشهر

١١٩٩٧٨

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان زابل

١۵٢٣٧٠

زبان فارسی،گویش سیستانی،زبان بلوچی

شهرستان سراوان

173193

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان سیب و سوران

١٢١۵٨

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان نیکشهر

۱۴۴۸۳

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان چابهار

٩٠٢۴۵

زبان فارسی،زبان بلوچی،لهجه جدگالی

شهرستان قصرقند

۸۱۰۶

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان دلگان

٨٣١٠

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان خاش

۵٧٢٩٨

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان سرباز

٢٣٣٩٢

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان مهرستان

۶۲،۷۶۵

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان کنارک

٣٨٨۵٢

زبان بلوچی،زبان بلوچی

شهرستان میرجاوه

۸۱۱۳

زبان بلوچی،زبان فارسی

شهرستان زهک

١۴٣٢۴

زبان بلوچی،زبان فارسی،گویش سیستانی

شهرستان نیمروز

زبان فارسی،زبان بلوچی

شهرستان هامون

۴۴۳۷۶

زبان فارسی،گویش سیستانی،زبان بلوچی

شهرستان هیرمند

۷۴۲۷۳

زبان فارسی،زبان بلوچی

پیشینه

پیش از اسلام

سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان از دو ناحیه شمال و جنوب تشکیل شده‌است. سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را در برمی گیرد، در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که «اهورامزدا» آفریده. همچنین زادگاه رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فردوسی می‌باشد. تاریخ نگاران سیستان را به گرشاسب، یکی از نوادگان کیومرث نسبت داده‌اند. نام سیستان از نام اقوام آریایی «سکا» اخذ شده‌است. «سکاها» در حدود سال ۱۲۸ قبل از میلاد، سیستان را به تصرف خود در آورده و در پهنه آن استقرار یافته‌اند.

«نیمروز» نام دیگر سیستان است. همچنین بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره‌ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند. زمانی سیستان جزو متعلقات دولت ساسانی به شمار می‌آمد که به دست اردشیر بابکان فتح شد و در سال ۲۳ هجری قمری، مسلمانان عرب این سرزمین را فتح کردند.

قلعه ناصری در ایرانشهر

اولین فرمانروای معروف ایرانی این سرزمین بعد از اسلام، «یعقوب لیث» صفاری بود. همچنین یعقوب لیث صفاری پس از شکست اعراب زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی کشور اعلام کرد بعد از صفاریان، سامانیان، غزنویان و سلجوقیان نیز هر یک، مدتی در این سرزمین فرمان رانده‌اند.

سر زمین سیستان دارای مکان‌های باستانی ودیدنی فراوانیست مانند کوه خواجه که نام دیگر آن به زبان پهلوی (اوشیدا) است و به معنای کوه ابدی است. این کوه تنها بلندی دشت سیستان است و مورد تقدس زرتشتیان هم قرار دارد زیرا آنان بر این باورند که پیامبر دین زرتشت از آنجا ظهور می‌کند. کوه خواجه از سه سلسله زمانی در خود آثاری بجا دارد از سه سلسله اشکانیان ساسانیان و حکومت‌های اسلامی بعد از آن.

سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد، به اسم مکا «مکه» مشهور بوده که یونانی‌ها آن را «گدروزیا» نامیده اند. در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان باتلاق بسیار وجود داشت و «اراینا» یا «ایرینا» در زبان سانسکریت به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این کلمه با کلمه «مکا» کلمه‌ای پدید آمد که به مرور زمان به مکران تبدیل شد. کلمه بلوچستان نیز از زمانی به این سرزمین اطلاق شد که بلوچ‌ها در آن سکونت کردند.

در فرهنگ معین درباره قوم بلوچ آمده است:«قومی ایرانی، صحرانشین و دلیر ساکن بلوچستان، طوایف خارجی کمتر در آن ناحیه نفوذ کرده و ایشان در برابر بیگانگان مقاومت نموده‌اند. آنان لهجه خاصی دارند که به بلوچی معروف است در تپه‌های بلوچستان آثاری به دست آمده است که تاریخ این سرزمین را به سه هزار سال پیش از میلاد می‌رساند.

آنچه مسلم است، کورش هنگام لشکرکشی به هند، مکران را نیز تصرف کرد. فردوسی در شاهنامه، ازگردان بلوچ سخن گفته است یکی از وقایع مهم بلوچستان، عبور اسکندر مقدونی از این سرزمین در هنگام بازگشت از هندوستان است که در جریان آن در اثر وجود ریگ‌های روان، بیابان‌های خشک و بی‌‌آب و سرسختی مردمان این سرزمین‌، اکثر قوای خویش را از دست داد .

در زمان خلافت خلیفه دوم، این سرزمین به وسیله عرب‌ها فتح و یکی از سرداران عرب به عنوان حاکم آن منصوب شد، ولی در اثر مخالفت‌ها و جنگ‌های مردم بلوچستان با وی، سرانجام این سرزمین را ترک کرد در سال سی‌صد و چهار هجری قمری، سرزمین بلوچستان به وسیله دیلمیان فتح گردید.

در زمان حکومت سلجوقیان در کرمان، منطقه بلوچستان نیز توسط آنها اشغال و تابع کرمان شد بعد از حکومت نادر، بلوچستان اسماً جزو ایران بود، اما حکومت مرکزی تسلط کاملی بر آن نداشت.

پس از اسلام

از زمان ساسانیان به بعد این سرزمین همواره جزیی از ایران محسوب می‌شد تا اینکه با دخالت بریتانیا در قرن نوزدهم میلادی عملاً به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شد. از این به بعد بلوچستان مانند سایر ایالت‌ها و ولایت‌های کشور حکومت خانی داشت تا در سال ۱۳۰۷ ه. ش. پس از شکست دوست‌محمدخان بارکزایی قدرت حکومت مرکزی در این بخش کشور تثبیت شد.

جغرافیای استان

استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود ۱۸۷٬۵۰۲ کیلومتر مربع، پهناورترین استان ایران می‌باشد،که با قرار گرفتن در بین ۲۵ درجه و ۳ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی از خطاستوا و ۵۸ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۶۳ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ، از نظر جمعیتی از کم تراکم‌ترین استان‌های کشور است.

استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه سیستان و بلوچستان تشکیل می‌شود و از شمال به استان خراسان جنوبی و کشور افغانستان، از شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان، از جنوب بهدریای عمان و از مغرب به استان‌های کرمان و هرمزگان محدود می‌شود.

شمال استان، برآمده از آبرفتهای رودخانه هیرمند، که بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین جهان را در خویش جای داده‌است. کوه خواجه تنها پشتهٔ بلندی می‌باشد که در منطقه مسطح سیستان خود نمایی نموده و نزد اهالی از قداستی خاص برخوردار است. دشت سیستان که در گروه اقلیم بیابانی میانه قرار دارد، بارشی کمتر از ۶۵ میلی متر را در سال دریافت می‌کند و میزان تبخیر در آن به بیش از ۵۰۰۰ میلی متر می‌رسد. این شرایط در مجموع باعث خشکی فیزیکی شدید محیط بوده و در سالهایی که میزان ورودی آب رودخانه هیرمند کاهش می‌یابد، خشکسالی‌های مخرب توسعه پیدا می‌کند. شریان حیاتی منطقه یعنی هیرمند نوسانات سالیانه قابل ملاحظه‌ای را نشان می‌دهد. وزش بادهای ۱۲۰ روزه که از اواخر بهار تا پایان تابستان می‌وزد در تشدید نیاز و خشکی محیط موثر است.

جنوب استان که وسعت متنوع اش را با دریای عمان گره زده‌است. این وادی دارای طبیعتی کوهستانی می‌باشد. مناطق جنوبی استان با توجه به مجاورت با دریای عمان و بهره‌گیری از بادهای موسمی اقلیم متفاوتی دارند. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه‌های اساسی اقلیم منطقه‌است. با توجه به پایین بودن بارش و عدم وجود منابع برفی کوهستانی اکثر جریانات رودخانه‌ای، موقتی و فصلی بوده و در بخش وسیعی از استان منابع محدود آب‌های زیر زمینی تنها امکانات تأمین آب بشمار می‌آیند. وجود مخروط آتشفشانی تفتان با ۳۹۴۱ متر ارتفاع در شمال بلوچستان مرکزی، شرایط اقلیمی متنوع و جالبی را فراهم آورده‌است. با توجه به دوره آماری ۱۳۷۵- ۱۳۵۹ میانگین بارش سالیانه استان ۸/۱۳۹ میلی متر و میانگین دمای سالیانه ۶/۲۲ درجه سانتی گراد، می‌باشد.

 
بنادر استان

بنادر شهید بهشتی و شهید کلانتری چابهار در فاصله 5 کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته اند. با توجه به نتایج حاصل از مطالعات توسعه محور شرق ، عمده ترین امکان ایجاد کار و اشتغال برای ساکنان استان ، به دلیل کم آبی و طبیعت خشک این سرزمین بخش تجارت و حمل و نقل می باشد که در این خصوص بنادر چابهار با توجه به شرایط جغرافیایی و منطقه ای خود و نیاز کشورهایی همانند افغانستان و همسایگان شمالی کشور می تواند به عنوان تنها دروازه تأمین کننده ارتباط این کشورها با آبهای آزاد و دسترسی به سایر کشورهای جهان مطرح باشد.

شهرستان چابهار با مساحت 13162 کیلومتر مربع حدود 7درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان در جنوب استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان 682 کیلومتر است . این شهرستان دارای 2 مرکز شهری ، 3 بخش 7 دهستان و 543 آبادی دارای سکنه است. بندر چابهار به عنوان یکی از بنادر مهم کشور در بخش شمالی دریای عمان واقع شده واز دیر باز کانون داد و ستد ، تجارت و دریانوردی بوده است. از نقطه نظر مبادلات بازرگانی بندر چابهار به علت موقعیت استرتژیک و دستیابی به آبهای آزاد بین المللی جایگاه ویژه ای در انجام مبادلات کشور با سایر کشورهای منطقه دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مطالعات توسعه محور شرق ، عمده ترین امکان ایجاد کار و اشتغال برای ساکنان استان ، به دلیل کم آبی و طبیعت خشک این سرزمین بخش تجارت و حمل و نقل می باشد که در این خصوص بندر چابهار با توجه به شرایط جغرافیایی و منطقه ای خود و نیاز کشورهایی همانند افغانستان و همسایگان شمالی کشور می تواند به عنوان تنها دروازه تأمین کننده ارتباط این کشورها با آبهای آزاد و دسترسی به سایر کشورهای جهان مطرح باشد. شهرستان های چابهار و کنارک با دارا بودن 315 کیلومتر ساحل با دریای عمان بین تمام شهرستانهای کشور موقعیت منحصر به فردی دارند. این مقدار خط ساحلی حدود یک ششم کل مرزهای جنوبی کشور است. اما امتیاز چابهار نسبت به سایر بنادر و جزایر خلیج فارس، تماس مستقیم و بدون واسطه سواحل مکران با آبهای آزاد است.

بندر چابهار در حال حاضر شامل 2 بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری است که در فاصله 5 کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته اند.

عملیات اجرایی بندر شهید کلانتری که یکی از دو بندر مهم چابهار میباشد، از سال 62 بطور جدی آغاز و باتکمیل 4 پست اسکله فلزی در سال 62 عملاً به بهره برداری رسید و بندر شهیدبهشتی نیز به عنوان دومین بندر مهم چابهار در سال 61 با توجه به شرایط خاص حاکم بر خلیج فارس ( جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران ) و با تاکید دولت بر لزوم داشتن بندر در خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس احداث گردید .

بندر چابهار در حال حاضر شامل 2 بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری است که در فاصله 5 کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته اند.

وضعیت موجود بندر شهید بهشتی

مساحت کل : 240 هکتار

مساحت محوطه های بارانداز : 16 هکتار

مساحت انبارهای مسقف : 30000 مترمربع

دارای پنج اسکله:

اسکله شماره یک: کالاهای عمومی

اسکله شماره دو  : نفتی با عمق آبخور 8 متر

اسکله های شماره سه و چهار:چندمنظوره با عمق آبخور 9 متر هر کدام دارای 150 متر طول و 15 متر عرض هستند، که در سال 1362 ساخته شده اند و قابلیت پهلودهی به کشتی های 25 هزار تن را دارا می باشند.

اسکله شماره پنج :چندمنظوره به طول 262.8 متر، عرض 48.5 متر و عمق آبخور 11 متر که در سال 1383 احداث شده و قابلیت پهلودهی کشتی های تا 70 هزار تن را دارد.

وضعیت موجود بندر شهید کلانتری

مساحت کل : 30 هکتار

مساحت محوطه های بارانداز : 35000 مترمربع

مساحت انبارهای مسقف : 3000 مترمربع

مساحت محوطه های کانتینری : 18500 مترمربع

دارای یک اسکله بتنی با عمق 11.6 متر

ظرفیت پهلودهی DWT 40000

بطول 175 متر

3 اسکله پیش ساخته با ظرفیت پهلودهی  DWT 2500 جهت استفاده لنجهای باری و شناورهای خدماتی

یک اسکله کوچک محلی جهت استفاده نیروی انتظامی می باشد.

مزیت ترانزیتی چابهار

بندر چابهار تنها بندراقیانوسی جمهوری اسلامی ایران است که خارج از منطقه پرتنش خلیج فارس قرار دارد و با آب‌های آزاد جهان از طریق اقیانوس هند نزدیکترین فاصله را داراست . وجود آب‌های عمیق و بریدگی‌های طبیعی خلیج چابهار فضایی مناسب را برای اسکله‌سازی با عمق‌زیاد و مختصات لنگرگاهی مطلوب برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ اقیانوس پیما فراهم آورده بطوریکه یکی از ده بندر مهم جهان که قابلیت تبدیل به بندر بزرگ را دارد ، به شمارمی‌رود لذا باید چابهار را دروازه ترانزیت شرق ایران دانست.

 با نگاهی به پیشینه تاریخی چابهار می توان گفت در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی ، عمده فعالیت‌های بندر چابهار محدود به امور صیادی و نظامی بوده است.  اما پس ازپیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و در دوران جنگ تحمیلی مجدداً این بندر مورد توجه جدی قرار گرفت تا اینکه منطقه آزاد تجاری چابهار تاسیس گردید . اجرای طرح‌های مختلف ، ساخت و بهره‌برداری از بنادر بزرگ و کوچک تجاری،  باعث رشد و شکوفایی این بندر گردید که نشان از آینده روشن منطقه می‌باشد. محور شرق به دلیل افزایش سهم و نقش ایران در  ترانزیت کالا و حمل و نقل بین المللی و همچنین گسترش پیوندهای اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی وامنیتی با کشورهای همجوار شرق و شمال شرق برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد.

از مسیرهای ترانزیتی محور شرق می توان به مسیر ترانزیتی میلک در سیستان و بلوچستان اشاره نمود که با ساخت پل ابریشم و گمرک زرنج افغانستان توسط جمهوری اسلامی ایران و تجهیز و تکمیل آن؛ افزایش مراودات تجاری میان دوکشور را سبب گردیده و همچنین محور ترانزیتی دوغارون و مسیر ترانزیتی به آسیای مرکزی از سرخس که توسط یک شرکت ایرانی ساخته  شده تا شمال قرقیزستان را به جنوب متصل نماید.

پروژه ها و طرح های اجرایی مورد نیاز برای توسعه ظرفیت ها ی بنادر استان:

ایجاد مجتمع صنایع پتروشیمی در بندر چابهار

راه اندازی خط منظم کشتیرانی از بنادر آسیای جنوب شرقی به بندر چابهار

تسری قوانین مناطق آزاد به اسکله های شهید بهشتی و شهید کلانتری چابهار با حفظ مالکیت  دولت  بر این اسکله ها

صدور مجوز تردد 500 الی 1000 دستگاه کامیون ترانزیت با پلاک منطقه آزاد از مقصد چابهار به کشورهای افغانستان و همچنین مرز سرخس

افزایش شعاع تردد خودروهای سواری پلاک منطقه آزاد چابهار تا مرکز استان

تسریع در ایجاد خط آهن چابهار- زاهدان – میلک

تسریع در انتقال گاز متان از عسلویه به بندر چابهار

انتقال گاز شهری  از ایرانشهر به چابهار

ایجاد فرودگاه بین المللی در چابهار و یا منطقه آزاد چابهار

توسعه ظرفیت های بندر چابهار از طریق امکان واردات برخی از  کالاهای خریداری شده از سوی دولت نظیر گندم، شکر و برنج از بندر چابهار

فعال سازی بازارچه مرزی پسابندر به عنوان تنها بازارچه صیادی کشور

افزایش تخفیف در سود بازرگانی کالاهای وارداتی به بندر چابهار  از 10 درصد به 20 درصد و شمول آن به کالاهای اساسی وارداتی

اعطای ردیف اعتباری از محل صندوق توسعه ملی  جهت تأمین منابع مالی مورد نیاز برای احداث و فعالیت واحدهای تولیدی در منطقه آزاد چابهار

الحاق شهر چابهار به محدوده منطقه آزاد

فرصت های سرمایه گذاری در استان

1.موقعیت جغرافیایی ویژه و مناسب استان به جهت استقرار در کنار آبهای آزاد بین المللی خارج از تنگه هرمز، برخورداری از 1100 کیلومتر مرز خاکیبا کشور های پاکستان و افغانستان و 300 کیلومتر مرز ساحلی در کنار دریای عمان ،نزدیکی مناطق ساحلی استان با کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای عمان ،شبه قاره هند وکشور های آفریقائی.

2.شرایط ممتاز استان برای تصدی نقش بازرگانی ملی و ترانزیت خارجی میان اروپا و آسیای مرکزی با آبهای شرقی وجنوبی و شاخ  آفریقا.

3.اقلیم مناسب کشت محصولات سود آور صادراتی (خرما،مرکبات، موز ،انبه )،دشتهای هموار و اراضی مستعد در شمال و جنوب استان و امکانات ایجاد صنایع وابسته به محصولات گرمسیری.

4.اراضی و اقلیم مناسب در سواحل جنوبی برای توسعه فعالیتهای شیلاتی  و صیادی( پتانسیل حدود 140 هزار تن  صید انواع ماهی)، اراضی مستعد پرورش میگو و توسعه صنایع وابسته (بالغ بر 42هزار هکتار اراضی مستعد پرورش میگو  در 22 سایت مطالعه شده با تولید بیش از 1071 تن میگو در سطح  زیر کشت 394 هکتار)، وجود 8 بندر صیادی، بالغ بر 2399 فروند شناور صیادی با 23595 نفر صیاد د رمنطقه چابهار و کنارک ،29 کارخانه کنسرو سازی، 23 عمل آوری و بسته بندی ماهی و  میگو، 23 واحد سرد خانه و انجماد، 36 واحد یخسازی و 8 واحد شناورسازی.

5.وجود معادن نسبتا غنی گشوده و ناگشوده فلزی و سهم بالای استان در برخورداری از این معادن و امکان توسعه  فعالیت های معدنی و قرار داشتن استان بر روی کمربند فلزائی و معدنی جهان که از یوگسلاوی تا پاکستان ادامه دارد با ذخایر معدنی مانند کرومیت ،مس ،منگنز ،سرب و روی ،قلع ،تنگستن ،طلا و کانسارهای غیر فلزی نظیر تالک ،منیزیت ،گل سفید ، سیلیس،فلدسپات،کائولن و سنگهای ساختمانی بویژه گرانیت وجود بیش از 400 هزار تن گارنت با عیار 40% ،10 میلیون تن آندالوزیت ،5 میلیون تن فلدسپات ،130 هزار تن سیلیس با عیار% 8/99  و 43 هزار تن آنتیموان .

6.پتانسیلهای معدنی حوزه تفتان و امکان استقرار کارخانجات چینی و کاشی و سرامیک درمحدوده تفتان و شهرستان خاش.

7.اقلیم مناسب برای توسعه فعالیت های گردشگری در سواحل دریای عمان و دامنه ها ی تفتان و

8.وجود نهادهای مهم اقتصادی و توسعه ای در سطح استان بویژه منطقه آزاد چابهار با امتیازات ویژه برای  سرمایه گذاری تولیدی و  خدماتی، وجود 7بازارچه  مرزی فعال در طول نوار مرزی استان با کشورهای همسایه افغانستان و پاکستان،  همچنین 90 شرکت تعاونی فعال مرز نشین،طرح توسعه محور شرق به عنوان یکی ازابزار های مهم اعمال سیا ست های منطقه ای .

9. وجود بیش  از 46 مرکز آموزش عالی با بالغ بر  130 هزار دانشجو و مراکز آموزش  فنی و حرفه ای د رسطح استان.

10.صنایع کشتی سازی در چابهار و وجود کشتی های مدرن صید و صیادی پرساینر .

11.وجود تاسیسات زیر بنائی مهم ا زجمله شبکه های وسیع حمل و نقل جاده ای،دریائی ،ریلی و هوائی (وجود حداقل 5 فرودگاه فعال در سطح استان و شرکت های هواپیمائی در استان)،سد پیشین و

12. قابلیت ها و ظرفیت های جدید از جمله پتانسیل نیروی کار جوان و تحصیلکرده و مطالعات موجود منطقه ای.

13.فعالیت 2 پایانه مرزی میلک و میرجاوه به عنوان مرز رسمی مبادلات  تجاری با افغانستان  و پاکستان در زمینه تردد مسافر و کالا.

14.وجود 7 گمرک در سطح استان در زمینه صادرات و واردات.

15.بهره مندی از نزدیکترین مسیر به کشورهای آسیای میانه جهت ترانزیت کالاهای بین المللی و انتقال محصولات و شاهراه ترانزیت کالا از جنوب به شمال .

16.وجود 28 شهرک صنعتی وناحیه صنعتی که همه فعال می باشد.8 ناحیه صنعتی در دوردوم سفر ریاست جمهوری مصوب شده است

17.وجود اسکله های مهم  کشتیرانی (اسکله نصب سریع شهید بهشتی ، اسکله شهید کلانتری ، اسکله ایران بندر )

18.اتصال استان و مرز پاکستان به شبکه راه آهن سراسری کشور درآینده نه چندان دور . دراین شرایط استان میتواند تبدیل به پل ارتباطی ریلی اروپا به آسیای جنوب شرقی شده و این امر مهمترین  مزیت نسبی منطقه درتوسعه صنعتی محسوب خواهد شد.

19.تنها بندر مهم کشور در سواحل دریای عمان وشرق تنگه هرمز ، بندرچابهاراست که مزیت بزرگی درراه توسعه صنعتی استان  می باشد.

20.اقلیم مناسب واعتدال هوا در زمستان شرایط مناسب برای کاشت محصولات نوبرانه وصادراتی رافراهم کرده است ( این قابلیت ، امکان برداشت دو بار محصول را درسال فراهم آورده است).

21.هوای مطبوع در فصل سرد سال در بسیاری از مناطق استان بویژه در ساحل دریا از دیگر مزیت های نسبی استان برای توسعه فعالیت های گردشگری محسوب میشود.

22.انرژی خورشید وباد ( ازجمله مزیت های نسبی استان برای جایگزینی انرژی خورشید وانرژی باد بجای انرژی فسیلی الکتریکی )

 

کشاورزی در استان

استان سیستان و بلوچستان برای فعالیت های زراعی در تمام فصول سال شرایط مساعد دارد.

  در شهرستان سراوان خرما، مهمترین محصول کشاورزی است. شهرستان سراوان با دارا بودن نخلستان‌های عظیم به عنوان قطب تولید خرما و در نوع خود بهترین خرمای مضافتی ایران را داراست. 60 نوع مختلف از خرما در این شهرستان کشت می شود که در نوع خود بی نظیر است. خرمای مضافتی داودی،مضافتی معمولی،ربی سیاه هسته،زرد دان، ربی معمولی، حلیله ، راسکوائی، دنبه، ودرود، گرارمال، ربی دان ، یک مشتی، رنگنو، ماکیلی، گوزلو، حلیله دان، شندشکن ، پیو، مرس، سراسپید، دیداری، سبزو ،خشکیج، بهن لدی، وش کنک، ببگمه جنگی ، پیمازو، سونت گراگ، زرد دان شهر ، جرپان، سکی دان، چرپان بادو، هادوکی، پشتو، گهربا، دگو، کلوت، ساپو ، کروچ بی هسته، کلگی، برنی، وشتام  ، دراز دان، گلدو، جوزبولک، کیاس کنک، وشدان، جوابنزین، شکری کنک، شکری، ابو  از مشهور ترین انواع خرمای شهرستان سراوان می باشند. دیگر محصولات از قبیل گندم، محصولات گلخانه ای و جو، انار، انگور، برنج، پرتقال، لیمو، گوجه نیز در شهرستان سراوان کشت می شود.

در حال حاضر عمده ترین محصولات مورد کشت در بخش باغی شهرستان چابهار شامل موز، انبه، چیچک، لیمو، گواوا و کنار و در بخش زراعی، سبزی و صیفی و محصولات جالیزی می‏باشد. همچنین میوه هایی همچون نارگیل و خربزه درختی  را دارا می باشد.

محصولات شهرستان میرجاوه با توجه به تفاوت های اقلیمی در سه بخش آن متنوع هستند . در بخش ریگ ملک و مرکزی در بخش محصولات زراعی بیشتر گندم ، جو ، ذرت ، یونجه و در بحث باغداری بیشتر نخل خرما وجود دارد .ولی در بخش لادیز با توجه به لطافت هوا در این بخش و وجود منابع آبی درکوهستانها انواع و اقسام محصولات زراعی باغی به عمل می آیدکه عمده محصولات زراعی عبارتند از گندم ، جو ، ذرت ، یونجه ، کلزا ، پیاز ، گوجه فرنگی ، نخود ، عدس ، لوبیا  و محصولات جالیزی .در بحث باغداری تمام میوه های سردسیری و حتی خرما دربخش لادیز بعمل می آید که مواردی از آن عبارتند از : زرد آلو ، آلو ، هلو ، ‌شلیل ، گردو ، بادام ، آلبالو ، ‌گیلاس ، ‌زرشک و انواع و اقسام میوه های دیگری مثل توت ، شاه توت و ...  بعمل می آید .

از جمله محصولات کشاورزی شهرستان فنوج نیز می توان به گونه های مختلف خرما-انواع مرکبات-انگور-انار و همینطور محصولات زراعی نظیر یونجه، انواع حبوبات، تنباکو، برنج و... اشاره نمود. همچنین چندگونه گیاهی منحصر به فرد نیز در شهرستان فنوج وجود دارد: 1-آلوورا یا صبر زرد (شگلم) که دومین محصول پرفروش در جهان می باشد. 2-درخت گز روغن که به معجزه عالم گیاهی معروف بوده و در ارتفاعات و برروی صخره ها رشد می کند.
3-
بنه یا پسته کوهی و کسور 

 

ظرفیتهای استان در حوزه تجارت، صنعت و معدن

وجود منطقه آزادتجاری صنعتی چابهار ، وجود معادن و ذخایر غنی، بکر و متنوع از نوع کانی های باارزش دراستان، برخورداری از استعدادهای شیلاتی و کشاورزی ممتازو منحصربفرد و

 -مرزی بودن استان موجبات برخورداری ازکیلومترها مرزآبی وخاکی(1100کیلومترمرزخاکی و300 کیلومترمرز آبی) جهت مبادلات مرزی وترانزیت کالا را مهیا می سازد

- وجوددریای عمان درجنوب منطقه، دسترسی به آبهای بین المللی رامیسرمی سازد وشرایط جغرافیایی مناسبی رابرای توسعه بازرگانی مهیا میسازد.

-وجود معادن و ذخایر غنی، بکر و متنوع از نوع کانی های باارزش دراستان ازقبیل کانسارهای فلزی مثل آنتیموان، کروم، منگنز، مس ، آهن ، سرب، روی، قلع،تنگستن، طلا، نقره ،نیکل و کانسارهای غیرفلزی نظیر: منیزیت، گل سفید، تالک ، سیلیس، گارنت، آندالوزیت، فلدسپات، کائولن و کرومیت و سنگهای تزئینی مرمر، مرمریت، تراورتن، گرانیت، پوزولان، آهک، گچ ، خاک رس ومارن از توانمندیها و ظرفیت های این بخش بعنوان بستری برای سرمایه گذاری های بخش خصوصی است.

-برخورداری از استعدادهای شیلاتی و کشاورزی ممتازو منحصربفرد درزمینه آبزیان و تولید محصولات نوبرانه درجنوب استان، قابلیت استقرارصنایع شیلاتی و دریایی راامکان پذیر ساخته است.

-بهره مندی اززیرساختهای نسبتا تجهیزشده بازرگانی و حمل ونقل نظیر منطقه آزادچابهار، بازارچه های مرزی وشبکه ارتباطی زمینی و دریائی مطلوب برای رساندن کالاهای صنعتی به بازارهای مصرف درداخل وخارج کشور

-وجودپیشینه تولید برخی صنایع دستی (خامه دوزی، سوزن دوزی، سفال کلپورگان، قالی سیستان و ...)

.وجود 28 شهرک صنعتی وناحیه صنعتی که همه فعال می باشد.

- وجود منطقه آزادتجاری  صنعتی چابهار، تاسیسات بندری درکناردریای عمان، اسکله های موجودومزیت های سرمایه گذاری درمنطقه آزادتجاری چابهار که بشرح زیرمی باشد:

- امکان سرمایه گذاری داخلی وخارجی بدون هیچگونه محدودیت

- آزادی نقل وانتقال سرمایه بامنبع خارجی وسودحاصله

- تضمین سرمایه گذاری داخلی وخارجی بدون هیچگونه محدودیتی

- معافیت مالیاتی 10ساله برای درآمده

- امکان استفاده ازنیروی انسانی متخصص خارجی درمنطقه

- ورودآزادوبدون حقوق گمرکی ماشین آلات ، مواداولیه کارخانجات

- امکان فعالیت سیستم بانکی براساس روابط بین المللی

- قرارگرفتن استان درمسیر اکو وترانزیت ازآبهای آزاد به کشورهای همسایه وآسیای میانه ازتوانمندیهای ویژه استان است.

- تکمیل وبهره برداری ازشبکه راه آهن کرمان  زاهدان(که بعنوان حلقه طلایی شبکه سراسری آسیا تلقی می گردد.)

- شبکه های وسیع حمل ونقل دریائی وجاده ای ، ریلی وهوائی

- وجودسیلوها ، انبارها ووسردخانه های مناسب وامکان توسعه آنها

- مرزمیلک بعنوان مرزرسمی مبادلات تجاری باافغانستان وترددمسافر

- تاسیسات بندری چابهارواسکله های موجود درآن منطقه

- راه آهن زاهدان   پاکستان

- کریدور ترانزیت کالای جنوب به شمال

- وجودحداقل  5 فرودگاه فعال درسطح استان وشرکت های هواپیمایی دراستان

- وجوددانشگاههای متعدد درسطح استان باتعدادبالغ بر130هزاردانشجو بابیش از 46 مرکز آموزش عالی

- مراکزآموزش فنی وحرفه ای درسطح استان

- پتانسیل نیروی کارجوان

- وجود7 گمرک درسطح استان

- فعالیت  90 شرکت تعاونی مرزنشینی

- وجود7 بازارچه مرزی که گمرک در آنها مستقر و فعال می باشد.


آثار باستانی معروف سیستان و بلوچستان

 

·         قلعه ناصری ایرانشهر


·         قلعه مکس یا مهرستان

·         قلعه کافرها واقع در کوه خواجه زاهدان



·         قلعه نیکشهر



·         قلعه سیب سوران



·         قلعه پرتغالیها چابهار



·         قلعه هریدوک در لاشار

·         قلعه اسپکه در لاشار

·         قلعه چانف

·         قلعه بنت

·         قلعه بگ

·         قلعه مسکوتان

·         محوطه چهل دختران

·         محوطه هاتین یا خاتون

·         قلعه تیس

·         قلعه بلوچ گت تیس

·         قلعه بمپور



·         قلعه قصرقند



·         قلعه سرباز



·         قلعه نوشیروان سنگان

·         کاروانسرای نصرت آباد



·         قلعه دامن


·         محوطه تاریخی سپیدژ

·         قلعه خاش


·         قلعه مدانچ

·         گورستان دختران مدانچ

·         قلعه حیدر آباد خاش

·         گورستان هفتاد ملا



·         آتشکده مهرگان سراوان

·         مسجد جامع تیس


·          

اقوام در سیستان و بلوچستان

 

لباس محلی بلوچستان

لباس محلی در بلوچستان بر می‌گردد به اقلیم و آب و هوای بلوچستان که حالت گرم و خشک دارد لباسشان هم را از قدیم‌الایام بیشتر برهمین اساس انتخاب کرده‌اند. پوشاک و لباس بلوچی نیز می‌تواند برای بررسی قدمت تاریخی این قوم و مطالعات فرهنگی و تبار شناسی مورد توجه قرار گیرد. لباس بلوچی، لباسی است که در یک منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده است. مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش‌هایی از خراسان (به خصوص جنوب آن)، بخش‌هایی از استان کرمان و هرمزگان، کشورهایی چون پاکستان، هندوستان، افغانستان و... از جمله نواحی هستند که مردمان ملبس به این لباس را در آن‌ها مشاهده می‌کنیم. شباهت لباس برخی دیگر از اقوام ایرانی با لباس بلوچ به دلیل ریشه‌های مشترک مردمی، قومی، تبارشناسی، فرهنگی و تاریخی مردم ایران است.

گویش سیستانی

گویش سیستانی یکی از گویش های مهم زبان فارسی است که مردم سیستان بدان تکلم می کنند. این گویش هم اکنون به صورت عمده در منطقه سیستان ایران، نیمروز و فراه افغانستان، سرخس ایران، ترکمنستان و دشت گرگان جاری می باشد. 

این گویش از یک سو بیشترین خویشاوندی واژگانی و دستوری را با گویش موجود و گذشته خراسانی و فراتر از آن با لهجه های مرده ماوراءالنهری وتاجیکی کنونی دارد و از سوی دیگر واژه های مشترک بسیار با بلوچی دارد که با توجه به پیوندهای تاریخی و پیوستگی های جغرافیایی و مهاجرتهای قومی و خویشاوندی طایفه ای، امری طبیعی می باشد. 

سابقه تاریخی

فرهنگ نویسان، سیستانی را یکی از چهار زبان متروک پارسی یاد کرده‌اند. ابوریحان بیرونی در الصیدنه، چند لغت از زبان قدیم سیستانی آورده است. بسیاری از واژگان سیستانی از هزار سال پیش تاکنون تفاوت چندانی نکرده است.  اگرچه اصل زبان که احیاناً همان سکزی است، پیش از این منقرض شده و تنها گویش آن باقی‌مانده است. 

یک سرود دینی به گویش سیستانی باقی‌مانده است که به اواخر دوره ساسانی نسبت داده می شود. سرود آتشکده کرکویه یکی از زیباترین سرودهای مذهبی زرتشتیان سیستان بوده است که به هنگام روشن کردن آتشگاه ها، به آواز بلند خوانده می شده است.

خاستگاه

گویش سیستانی از گویشهای وابسته به زبان‌های ایرانی غربی و از شاخه جنوبی آن است که به گروه زبانهای هندوایرانی تعلق دارند. 

دکتر محمد معین در مقدمه کتاب برهان قاطع، گویش های سگزی و زاولی را زیرمجموعه زبانهای ایرانی قید کرده است. 

نوشتار

گویش سیستانی هیچگاه یک زبان نوشتاری نبوده است، پس اثر مکتوبی که مستقلاً متعلق به گویش سیستانی باشد نیز وجود ندارد. در میان کتب ادبی به نوشتار سیستانی در صده اخیر نیز ناهماهنگی های بارزی در رسم الخط سیستانی به چشم می خورد. تلاش های اخیری که برای یکپارچه سازی رسم الخط سیستانی انجام شده است تاکنون با بی اقبالی مواجه شده است. 

گونه های زبانی

چهار گونه فرعی می توان برای گویش سیستانی متصور شد که شامل گونه های زرگری، ادبی (ملّایی)، سیّدی و عربی می شود.

زرگری

در گونه زرگری، ساخت هجایی یک اصل زیربنایی بوده و گویش به هجاهای سازنده تقسیم می شود و پس از هر هجای اصلی، یک هجای تبعی با ساخت «ز+مصوت» ظاهر می شود. به عنوان مثال واژه پو (به معنی پا) به صورت پوزو تلفظ می شود.

ادبی

گونه ادبی سیستانی مورد کاربرد در مواردی از قبیل تقلید ادا، مداحی، متن خوانی، شبیه خوانی (تعزیه)، زبان ملایی و سخن گفتن از سر تأمل می باشد. این گونه از چند زاویه با گونه معیار گویش سیستانی در تفاوت می باشد، شامل: ساختمان تک واژ وجهی «می»، ساختمان تک واژ وجهی «ب»، جزء پیشین، ساختمان تک واژ نفی و نهی و تکیه فعل هایی که تک واژ «می» دارند.

سیدی

در گونه سیدی، واج «س» به جای واج نخست قرار گرفته و در پایان عبارت «واج نخست حذف شده + اِدی» افزوده می شود. مثلاً کتاب به ستابکدی تبدیل می شود.

عربی

گونه عربی تنها در میان طایفه شیخ (از طوایف سیستانی) دیده می شود و غالباً برای ایجاد ارتباط میان اعضای خانواده در حضور مهمان بیگانه به کار برده می شود و حالت خصوصی دارد. این گونه از لغات عربی بیشتری بهره می جوید.

زبان بلوچی

اولین محققی که لهجه‌های بلوچی را بیشتر بطور سیستماتیک مورد مطالعه قرارداد ویلهلم گیگر Wilhelm Geiger بود. او بلوچی را به دو لهجه اصلی تقسیم کرده و بلوچی شمالی (سرحدی) و بلوچی جنوبی (مکرانی) نامید. وی همچنین بلوچی جنوبی را به گروههای شرقی و غربی و بلوچی شمالی را به گروههای شمالی و جنوبی که بترتیب توسط طوایف لغاری Leghلri و مری Mari نمایندگی می‌شدند تقسیم کرد. گیگر برای نشان دادن تفاوت لغوی لهجه‌ها به این واقعیت اشاره می‌کند که بلوچی جنوبی به میزان بالایی از زبانهای هندی همسایه لغت اقتباس می‌کند در حالیکه بلوچی شمالی بیشتر دارای لغات اقتباس شده با ریشه فارسی می‌باشد.(ترجمه و نقل از جهانی (۸۹))

یکی دیگر از محققین لهجه‌های بلوچی “سر جرج گریرسون” Sir George Grierson می‌باشد. او لهجه‌های بلوچی را به شرقی و غربی تقسیم کرد. وی معتقد بود که بلوچی غربی در محدوده حکومتی بریتانیا دارای سه لهجه می‌باشد و آنهارا بر اساس منطقه عمده‌ای که در آن صحبت می‌شوند، لهجه کراچی karلči، کیچی kیči و پنجگوری panjguri نامید.

محقق برجسته دیگری که بصورت سیستماتیک لهجه‌های بلوچی را مطالعه کرده است پروفسور جوزف الفنبین Josef Elfenbein می‌باشد، او در کتاب “زبان بلوچی، لهجه شناسی بامتن” برای نشان دادن تفاوت بین لهجه‌های مختلف، لیستی شامل آواشناسی، دستور (صرف و نحو) و لغت تهیه کرده و آنرا بعنوان معیار مقایسه شباهت‌ها و تمایز لهجه‌ها بکار برده است.

زمین‌شناسی

زیرپهنه مکران زیرپهنه مکران شامل کوههای خاوری - باختری است که از جنوب گودال جازموریان تا ساحل دریای عمان را زیرپوشش دارد. در زیر پهنه مکران همانند زیر پهنه زابل خاش سراوان، پی سنگ ناحیه از نوع پوسته‌های اقیانوسی است که باتوالی ضخیمی ارنهشته‌های شبه فلیشی کرتاسه بالائی- الیگوسن و ردیفهای مولاسی میوسن- پلیوسن پوشیده شده است. در یک راستای شمال به جنوب سن سنگها کاهش می‌یابد. درحاشیه شمالی مکران مجموعه‌های افیولیتی کرتاسه بالو در حاشیه دریای عمان ردیف‌های سست و کم سیمان مولاس پلیوسن و پادگانه‌های دریائی کواترنر قراردارند. با توجه پراکنش واحدهای سنگی چنین بنظرمی رسد که از زمان کرتاسه به بعد- به لحاظ گوناگون- دریا به سمت جنوب عقب نشسته و رسوبهای جوانتری از خودبرجای گذاشته است. از نگاه ساختاری زیر پهنه مکران مجموعه‌ای از منشورهای فزاینده است که در شکل گیری آن فرورانش پوسته اقیانوسی عمان به سمت شمال (زیرمکران) نقش اساسی داشته است. بهمین لحاظ ساختارها روند خاوری- باختری دارند و بطورعموم محدود به گسل‌های راندگی طولی باشیب به سمت شمال - شمال خاورند. پدیده فرو رانش عمان به زیرمکران هنوز پایا است به همین دلیل ویژگیهای زمین شناسی مکران بسیار شاخص بوده و مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران دانش زمین شناسی است.  زیرپهنه جازموریان یک فرونشست تکتونیکی است که درجنوب آتشفشان بزمان وشمال کوههای بشاگردو همچنین ارتفاعات خاور ایرانشهرحاوی رسوبهای سیلتی- رسی که بر این فـرونشست تخلـــــیه می شونــد. به همــین رو بخــش بیشتر فــرونشست جازموریان بانهشته‌های آبرفتی جــوان پوشــیده شـــده‌اند. در حاشیه جنوبی از نوع برخان است.

از نگاه زمین شناسی، درگذشته جازموریان حاشیه جنوبی بلوک صحرائی لوت تصورمی شد ولی بررسیهای ژئوفیزیک هوائی نشانگر آن است که در این ناحیه پی سنگ از نوع پوسته اقیانوسی است و لذا به نظر می‌رسد که فرونشست جازموریان به واقع گودال پیش کمانی منشورهای فزاینده مکران است. چنین فرونشست هائی در بسیاری از زونهای فرورانــش دنیا وجود دارد که گاه دارای ذخایر هیدروکربور در خور توجه‌اند.

گونه های جانوری سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان وجود مناطق بکر گونه های کمیاب و منحصر به فرد نظر جانورشناسان و علاقه‌مندان به طبیعت را به خود جلب کرده است.صدها گونه جانوری شامل 340 گونه پرنده، 64 گونه پستاندار و حدود 110 گونه خزنده و دوزیست به همراه صدها گونه ماهیان آب شیرین و شور در این استان گزارش و شناسایی شده است. در حال حاضر گونه های جانوری از قبیل خرس سیاه، پلنگ، گربه شنی، سگ آبی، قوچ و میش، کل و بز و جبیر به همراه پستانداران دریایی و پرندگان همچون عقاب، شاهین ها، هوبره، پلیکان خاکستری، زاغ بور و تمساح پوزه کوتاه رودخانه سرباز، لاک پشت های خشکزی و آبزی به همراه بزمجه بنگال هم در گروه خزندگان جانوران حمایت شده استان هستند.

مناطق حفاظت شده سیستان و بلوچستان

زیستگاه های گونه های جانوری و گیاهی استان در قالب ۱۱ منطقه حفاظت شده توسط محیط بانان محافظت دائم می شود و بیش از یک میلیون و ۳۴۴ هزار و ۳۷۵ هکتار معادل ۷۳ درصد از کل مساحت سیستان و بلوچستان منطقه حفاظت شده است. به منظور حفاظت ازگونه های زیستی جانوری و گیاهی سیستان و بلوچستان طرح مناطق چهار گانه حفاظت شده زیر نظر اداره کل حفاظت محیط زیست استان به اجرا در آمده است. مناطق چهارگانه حفاظت شده استان شامل مناطق حفاظت شده جانوری با وسعت بیش از ۷۵۸ هزار هکتار، مناطق حفاظت شده جنگلی با وسعت ۱۲۶ هزار و ۳۶۵ هکتار، مناطق شکار ممنوع با وسعت نزدیک به ۴۶۰ هزار هکتار و آثار طبیعی ملی با وسعت ۱۰ هکتار می شود. مناطق حفاظت شده گاندو، جنگلی شیله، جنگلی بیرک و جنگلی پوزک، مناطق شکار ممنوع بزمان، بلبل آب نصرت آباد، مک سرخ و پزم، پناهگاه حیات وحش هامون، آثار طبیعی و ملی تفتان و پیرگل خاش ۱۱ منطقه حفاظت شده استان را تشکیل می دهد. تمساح پوزه کوتاه، سنجاب بلوچی، خرس سیاه، بز، قوچ، میش، جبیر، آهو و گربه جنگلی از شاخص ترین گونه های پستانداران و جیرفتی، دراج، زاغ بور، گیلانشاه خالدار، پلیکان خاکستری، بحری، بالابان، هما، عقاب طلایی و عقاب ماهیگیر از مهمترین گونه های پرندگان شناسایی شده در مناطق حفاظت شده سیستان و بلوچستان هستند.

معادن سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان رنگین کمان معادن کشور محسوب می شود.شاخص ترین معادن این استان گرانیت بوگ، مس چهل کوره و کارخانه فرآوری آن، آنتی موان سفیدآبه، معدن فلز آسان درک نیکشهر، معادن آهک سیمان خاش و زابل، مرمر پک و طلا در بزمان، معدن مس چهل کوره نصرت آباداست.معدن مس چهل کوره نصرت آباد نخستین معدن زیرزمینی سیستان و بلوچستان است که تاکنون حدود 100 متر تونل استخراجی آن حفر شده است

رسانه های استان

آب و هوا

استان سیستان و بلوچستان از لحاظ طبقه بندی اقلیمی درناحیه اقلیمی بیابانی و خشک می‌باشد.

در یک تقسیم بندی کلی می‌توان گفت مناطق ایرانشهر، زابل و باهوکلات، آب و هوای بیابانی و ناحیه زاهدان در مرز بین اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی قرار گرفته است. مناطق سراوان، خاش، چابهار، آب و هوای نیمه بیابانی و ناحیه کوهستانی بم پشت در جنوب سراوان و امتداد آن به طرف مشرق تا کوههای بشاگرد، آب و هوای نیمه بیابانی معتدل دارند. اقلیم مشرق ارتفاعات و فلاتهای مرتفع و کم وسعت میان آن، نیمه بیابانی با زمستانهای سرد است.

میزان نزولات در مناطق مختلف معمولاً بین ۱۳۰-۷۰ میلیمتر می‌باشد. در سال بارندگی گاه موجب ایجاد سیل و خسارت شدید می‌گردد ولی در صورت مهار سیلابها امکان توسعه کشت افزایش می‌یابد.

در تابستان حداکثر حرارت شهرستانهای ایرانشهر و زابل به ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد. شهرستانهای دیگر حرارت پائینتری دارند. حداقل درجه حرارت زمستان در زاهدان و خاش معمولاً ۸-۷ درجه سانتیگراد زیر صفر و هر چند سال یکبارتا ۱۸- درجه سانتیگراد نیز نزول می‌کند. زاهدان سردترین و ایرانشهر گرمترین شهرهای استان است. در نواحی جنوبی و ساحلی استان یعنی تا شعاع حدود ۱۵۰ کیلومتری از ساحل دریا در زمستان درجه حرارت شب و روز بین ۲۵-۱۰ در جه سانتیگراد متغیر بوده و این ویژگی همراه با رطوبت نسبی ۹۵-۵۰ درصد در طول سال استعداد فراوان تولید محصولات گرمسیری و سبزیجات غیر فصل را فراهم نموده است. همچنین این نوسانات رطوبت و وجود بادهای موسمی همچون بادهای معروف به صد و بیست روزه و باد هفتم یا گاوکش و ریزش جوی و اختلاف دما در ۲۴ ساعت به استثنای نواحی معتدل سواحل دریای عمان شرایط خاص اقلیمی، پوشش گیاهی و جانوری مناظر بدیعی را به وجود آورده است.

منابع طبیعی

وسعت استان و تنوع آب و هوایی، موجب بروز تنوع در پوشش گیاهی و غنای منابع طبیعی تجدید شونده گردیده‌است. جنگلهای حرا در گواتر بلوچستان بینظیر می‌باشد و انجیر معابد یکی از کهنسالترین درختان کشور بوده که در لیپار چابهار واقع است. حدود ۵۵ درصد از کل مساحت استان معادل ۱۰٬۲۵۰٬۰۰۰ هکتار را مراتع در برگرفته‌است که ۳۰۰ هزار هکتار مراتع خوب، ۷۵۰ هزار هکتار مراتع متوسط و ۲/۹ میلیون هکتار مراتع فقیر و خیلی فقیر می‌باشد. در استان بیش از ۱۲۰۰ گونه گیاهی که حدود ۷۰ گونه آن دارای ارزش دارویی و صنعتی می‌باشد شناخته شده‌است. از جمله می‌توان گونه‌های کهور، کنار، بنه، بادام، جش و گز روغن را نام برد. مساحت جنگل‌های استان که عمدتاً نیمه متراکم و کم تراکم هستند قریب به یک میلیون هکتار می‌باشد. همچنین حدود ۳/۶ میلیون هکتار را بیابان و شنزار در بر گرفته‌است.

مکان‌های تاریخی و مذهبی

قلعه سب

 یکی از جذاب ترین دیدنی‌های استان بازارهای سنتی شهرهای مختلف استان است که به خوبی نشانگر فرهنگ، سبک زندگی، تولیدات و مصارف و خلق و خوی مردم استان است. انواع لباس‌های بلوچی، سوزن دوزی، شیرینی‌ها، میوه و سبزی جات و حصیر محصولات خاص استان اند که در کنار نیازمندی‌های عام و خاص استان عرضه می‌شوند. بازارهای معروف و دیدنی استان عبارت اند از بازار چابهار، بازار سراوان، بازار ایرانشهر، بازار زابلی قلعع تاریخی شیشه ریز جالق،تپه سید میر عمرجالق،قنات های پر آب جالق (گوگن،خوشاب،کشان و.....)مزارع برنج کله گان،باغات ناهوک

منابع مکتوب و سفرنامه‌ها

تندیس یعقوب لیث در زابل

رد سیستان و بلو چستان را در نوشته‌های قدیم و جدید نویسندگان و مسافران ایرانی و غیر ایرانی می‌توان یافت. آثاری که ذکری از سیستان یا بلوچستان در آنها درج گردیده یا به صورت خاص به این مناطق می‌پردازد به شرح زیر اند.[۱۸]

آثار زرتشتی و پهلوی

·         اوستا کهن ترین سرودهای ایرانیان، جلیل دوستخواه، ۱۳۷۰

·         اوستا کتاب مقدس ایرانیان، گلدنر، ۱۸۸۶

·         یشت‌ها، پورداوود، ۱۳۵۶

·         گرامر لغت نامه و متون فارسی قدیم، کنت، ۱۹۵۳

·         پایکولی شرح بنا و کتیبه ساسانیان، ۱۹۲۴

·         یک کتیبه جدید پهلوی، کعبه زرتشت، اشپرنگلینگ، ۱۹۴۰

·         بندهشن ایرانی، مهرداد بهار، ۱۳۶۹

·         متن کامل دینکرت پهلوی، مادن، ۱۹۱۱

·         ابدیه و سهکیه سیستان، اسانا، ۱۹۱۳

·         داتستان مینوی خرد، تفضلی، ۱۳۵۴

·         ایاتکار زریران، هدایت، ۱۳۲۲

·         ویچیتکیهای زاتسپرم، راشد، ۱۳۶۶

·         زند وهمن یسن، هدایت، ۱۳۲۳

·         ایاتکار جاماسپیک، هدایت، ۱۳۲۲

·         داتستان دینیک، میر فخرایی، ۱۳۶۷

·         شکند گمانیک ویچار، هدایت، ۱۳۲۳

آثار جغرافیایی کلاسیک پیش از اسلام

·         تاریخح هرودوت، هرودوت، وحید مازندرانی

·         جغرافیایی استرابو، استرابو، نجیب اله تورایانا

·         آناباسیس و ایندیکا، آریان، رابسون، ۱۹۵۴

·         پاسگاه‌های پارت، خاراکسی، ژاکوبی ۱۹۵۸

·         جغرافیا، بطلمیوس، فیشر، ۱۹۳۲

·         پرسیکا، کتزیاس، ژاکوبی، ۱۹۵۸

·         کتابخانه تاریخ، سیسیلی، فوگل و فیشر، ۱۹۰۶

·         ایرانشهر، خورنی، مارکوارت ۱۹۰۱، مریم میراجمدی

·         شهرستان‌های ایران، متن پهلوی، مارکوارت ۱۹۳۱، هدایت

·         تاریخ اسکندر، کنت کورث، قرن اول میلادی، باردون ۱۹۴۸

اثار تاریخی و جغرافیایی نویسندگان ایرانی و عرب مسلمان

·         المسالک والممالک، ابن خردادبه، ۸۶۴ م، حسین قره چانلو، ۱۳۷۰

·         فتوح البلدان، بلاذری، ۸۶۹ م، آذرتاش آذرنوش، ۱۳۶۴

·         کتاب الخراج، قدامه بن جعفر، ۸۸۰ م، حسین خدیو جم، ۱۳۲۵

·         البلدان، یعقوبی، ۸۹۱ م، محمد ابراهیم آیتی، ۱۳۵۶

·         مختصر البلدان، ابن فقیه، ۹۰۳ م، ح مسعود، ۱۳۴۹

·         الاعلاق النفیسه، ابن دسته، ۰۸۹ م، حسین قره چانلو، ۱۳۶۵

·         اشکال العالم، جیهانی، ۹۲۲ م، کاتب-منصوری، ۱۳۶۸

·         المسالک والممالک، اصطخری، ۹۵۱ م، ایرج افشار، ۱۳۶۸

·         صوره الارض، ابن حوقل، ۹۷۸ م، جعفر شعار، ۱۳۶۶

·         حدودالعالم، ۹۸۲ م، منوچهر ستوده، ۱۳۶۲

·         احسن التقاسیم، مقدسی، ۹۸۵ م، علینقی منزوی، ۱۳۶۱

·         جهان نامه، بکران، ۱۲۰۸ م، امین ریاحی، ۱۳۴۲

·         معجم البلدان، یاقوت حموی، ۱۲۲۵

·         آثار البلاد، قزوینی، ۱۲۷۵ م، جهانگیر میرزا-محدث، ۱۳۷۳

·         تقویم البلدان، ابولفدا، ۱۳۲۱ م، عبدالمحمد آیتی، ۱۳۴۲

·         تاریخ سیستان، ۱۳۲۴ م، ملک الشعرا بهار، ۱۳۶۶

·         نزهت القلوب، حمدالله مستوفی، ۱۳۴۰ م، لسترنج-دبیر سیاقی، ۱۳۶۲

·         جغرافیای حافظ ابرو، حافظ ابرو، ۱۴۱۷ م، صادق سجادی، ۱۳۷۵

·         ظفرنامه، شرف الدین علی یزدی، ۱۴۲۴ م، محمد عباسی، ۱۳۳۶

·         احیاالملوک، ملک شاه حسین، ۱۶۱۸ م، منوچهر ستوده، ۱۳۴۵

·         تاریخ افغانستان، اعتضادالسلطنه، ۱۸۵۶ م، میرهاشم محدث، ۱۳۶۵

·         عملیات قشون در بلوچستان از مرداد تا بهمن ۱۳۰۷, امان الله جهانبانی, ۱۳۳۶

·         سرگذشت بلوچستان و مرزهای آن، امان الله جهانبانی, ۱۳۳۸

·         تاریخ کرمان, سلجوقیان و غزنویان در کرمان، محمد بن ابراهیم آصفی, محمد ابراهیم باستانی پاریزی, طهوری, ۱۳۴۲

·         سفرنامه کرمان و بلوچستان، فیروز میرزا فرمانفرما, منصوره نظام مافی, شرکت کتاب‌های ایران, ۱۳۴۲

·         بلوچستان، ذبیح اله ناصح، ابن سینا, ۱۳۴۴

·         جغرافیای نیمروز، ذوالفقار کرمانی، ۱۸۷۲ م، عزیزاله عطاردی، ۱۳۷۴

·         مراه البلدان، اعتمادالسلطنه، ۱۸۷۷ م، نوائی-محدث، ۱۳۶۷

·         خاطرات حاج سیاح، حاج سیاح، ۱۸۷۸ م، حمید سیاح، ۱۳۵۶

·         مقالات تقی زاده، بلوچستان, حسن تقی زاده, ۱۳۴۹

·         نظری به بلوچستان، محمد برقعی، سپید, ۱۳۵۱

·         نقشی از سیستان، مسیح الله توحیدلو, ۱۳۵۲

·         جای پای اسکندر, اسلام کاظمیه, ۱۳۵۲

·         مقدمه‌ای بر جامعه شناسی مردم بلوچستان، ایرج مهدویان، پیوند, ۱۳۵۲

·         نظری بر طابفه گمشادزهی, محمد ابراهیم امین، سازمان برنامه و بودجه, ۱۳۵۳

·         دست پنهان سیاست انگلیس در ایران, خان ملک ساسانی, بابک, ۱۳۵۳

·         فرماندهان کرمان، شیخ یحیی احمدی، محمد ابراهیم باستانی پاریزی، دانش, ۱۳۵۴

·         امیر شوکت الملک علم, محمد علی منصف, امیرکبیر, ۱۳۵۴

·         درآمدی بر تاریخ بلوچستان، رضا دانشور، سازمان برنامه و بودجه زاهدان, ۱۳۵۵

·         دیار حبیب و بلاد غریب، پژوهشی در علل و چگونگی مهاجرت در سیستان و بلوچستان، مرتضی داوری و دیگران، سازمان برنامه و بودجه, ۱۳۵۵

·         سازمان سیاسی حکومت محلی بنت در ایام حکمرانی خاندان ایرانی، محمد برقعی، مازیار, ۱۳۵۶

·         دیدار بلوچ, محمود دولت آبادی, پیوند, ۱۳۵۶

·         زار و باد بلوچ، علی ریاحی، زبان و فرهنگ ایران, ۱۳۵۶

·         جای پای اسکندر و سفری در بلوچستان، حسین ملک، جاویدان, ۱۳۵۶

·         مقدمه‌ای بر شناخت سیستان و بلوچستان، ناصر عسکری، دنیای دانش, ۱۳۵۷

·         صف آرایی نیروها در بلوچستان، استار بامئی, ۱۳۵۸

·         از نیمروز تا تفتان, عبدالحسین فیروزکوهی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی, ۱۳۵۸

·         فرهنگ مردم بلوچ، عبداله ناصری, ۱۳۵۸

·         فهرست ایلات و طوایف ایران، مرکز عشایری ایران، سازمان برنامه و بودجه تهران, ۱۳۶۱

·         عشایر سیستان و بلوچستان، اسدالله اکبری، سازمان برنامه و بودجه, ۱۳۶۲

·         پنج ارغن, غلامعلی رییس‌الذاکرین, ۱۳۶۳

·         بلوچستان و علل خرابی آن, امیر توکل کامبوزیا, مروی, ۱۳۶۳

·         سفرنامه بلوچستان، علاء الملک، محمود دیبا، وحید, ۱۳۶۴

·         بلوچستان یادگار مطرود قرون، کمال الدین غراب، کیهان, ۱۳۶۴

·         کتابنامه سیستان و بلوچستان، حسن لاریجانی، سازمان برنامه و بودجه, ۱۳۶۵

·         مقدمه‌ای بر شناخت طوایف سرگلزایی و بارکزایی سیستان و بلوچستان، ایرج افشار سیستانی، نشر هنر, ۱۳۶۶

·         بزرگان سیستان, ایرج افشار سیستانی, مرغ آمین, ۱۳۶۷

·         از سیر تا پیاز، محمد ابراهیم باستانی پاریزی، علم, ۱۳۶۷

·         بررسی تغییرات ساختارهای اقتصادی-اجتماعی در جامعه روستایی نشینان، سیامک زند رضوی، دانشگاه سیستان و بلوچستان, ۱۳۶۸

·         مسئله ملی و هویت ملیت ها، بناب, پارسا, ۱۳۶۹

·         ادم‌های سه قران و سه شاهی، محمود زند مقدم، مولف, ۱۳۷۰

·         تاریخ روابط انگلیس و ایران در قرن نوزدهم، محمود محمود، اقبال, ۱۳۷۰

·         مردم نگاری شهرستان خاش, محمد مکاری، سازمان میراث فرهنگی کشور, ۱۳۷۰

·         سفرنامه بلوچستان، عبدلحمید میرزا ناصرالدوله, مرکز کرمان شناسی, ۱۳۷۰

·         بلوچستان و تمدن دیرینه آن، ایرج افشار سیستانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی, ۱۳۷۱

·         اختلاف دولتین ایران وافغانستان در مورد رود هیرمند, غلامرضا فخاری، وزارت امور خارجه, ۱۳۷۱

·         تاریخ و زبان افغانستان, نجیب مایل هروی, بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار, ۱۳۷۱

·         بررسی تغییرات ساختارهای اقتصادی-اجتماعی در جامعه سیستان و بلوچستان، سیامک زند رضوی, دانشگاه سیستان و بلوچستان, ۱۳۷۲

·         نگرشی بر تحولات استان سیستان و بلوچستان پس از انقلاب اسلامی، سازمان برنامه و بودجه استان سیستان و بلوچستان، سازمان برنامه و بودجه, ۱۳۷۲

·         بلوچستان در سالهای ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۷, عبدالرضا سالار بهزادی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار, ۱۳۷۲

·         پژوهشی در تاریخ معاصر بلوچستان, دادشاه, عظیم شه بخش، نوید, ۱۳۷۳

·         گردآوری قصه‌های مردم در استان سیستان و بلوچستان، عبدالحسین یادگاری، میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان, ۱۳۷۳

·         مردم نگاری شهرستان ایرانشهر، محمد سعید جانب الهی، سازمان میراث فرهنگی ایرانشهر, ۱۳۷۴

·         باستان شناسی و تاریخ بلوچستان، منصور سجادی، سازمان میراث فرهنگی کشور, ۱۳۷۴

·         تاریخچه روابط فرهنگی بلوچستان ایران با شبه قاره هند، عباس سرافرازی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی, ۱۳۷۴

·         آهنگ بلوچستان، سعید نیکبختی، هامون, ۱۳۷۴

·         مروج الذهب و معادن الجواهر، ابولحسن علی بن حسین مسعودی، ابولقاسم پاینده، بنگاه ترجمه و نشر کتاب

·         بلوچ و بلوچستان، عبدالصمد سربازی، کردستان, ۱۳۷۸

·         تخریب گورناک، حادثه یا توطئه، محمد آرمیان, ۱۳۷۹

·         استان سیستان و بلوچستان، حسن زنده دل، ایرانگردان, ۱۳۷۹

·         سبک نگارش زبان بلوچی، سید ظهور شاه هاشمی، اخرداد بلوچ، انتشارات بلوچی کراچی, ۱۹۸۲

·         مردم نگاری شهرستان چابهار، ضمیرا مانگلدی، سازمان میراث فرهنگی کشور, ۱۳۷۶

·         مقایسه زبان بلوچی با زبانهای ایرانی باستان، موسی محمودزهی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی زاهدان, ۱۳۷۶

·         اداب عامه بلوچستان، عبدالحسین یادگاری، سازمان میراث فرهنگی کشور, ۱۳۷۶

·         کثرت قومی و هویت ملی ایرانیان، ضیا صدر، اندیشه نو, ۱۳۷۷

·         قومیت و قومیت گرایی در ایران از افسانه تا واقعیت، نشر نما, ۱۳۷۸

·         پوشاک وزیور آلات استان سیستان وبلوچستان ،حمیده یعقوبی ،انتشارات تفتان ،1392

آثار سیاحان و خاورشناسان غربی

·         ضمیمه کتاب مسافرت به بلوچستان و سند از پاتینجر، کریستی، ۱۸۱۶ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         سفرنامه پاتینجر، هنری پاتینجر، شاپور گودرزی، کتابخانه ملی ایران, ۱۳۴۹

·         جغرافیای سیستان، کانلی،۱۸۴۰ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         سفر با کاروان، فریه، ۱۸۵۷ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         ایران شرقی، اسمیت، ۱۸۷۸ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         مقدمه و پیوست‌های کتاب ایران شرقی، گلداسمیت، ۱۸۷۶م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         سفر به مشهر از طریق سیستان، گلداسمیت، ۱۸۷۳ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         یاداشت‌های سیستان، راولینسون، ۱۸۷۳ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         ایران و قضیه ایران، کرزن، ۱۸۹۰ م، وحید مازندرانی

·         خراسان و سیستان، تیت، ۱۹۰۰ م، رهبری، روشنی

·         هشت سال در ایران، سایکس، ۱۹۰۲ م، سعادت نوری

·         سفر چهارم به ایران، سایکس، ۱۹۰۲ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         جغرافیای تاریخی ایران، بارتولد، ۱۹۰۲ م، حمزه سردادور

·         از دجله تا سند، بیلو، ۱۸۷۲ م

·         توصیف کاسه ایران شرقی و سیستان، هانتیگتون، ۱۹۰۵ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         سیستان:در باب تاریخ، تیت، ۱۹۱۰ م، احمدی موسوی

·         سیستان: در باب توپوگرافی، تیت، ۱۹۱۰ م

·         سیستان: خرابه‌ها و مردم، تیت، ۱۹۱۰ م، رییس‌الذاکرین

·         مرزهای بلوچستان، تیت،۱۹۰۹ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         گزارش‌های هیات حکمیت، مک ماهون، ۱۹۰۵ م

·         مرزهای جنوبی افغانستان، مک ماهون، ۱۸۷۹ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         نقشه برداری و اکتشافات جدید در سیستان، مک ماهون، ۱۹۰۶ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         در سرزمین‌های محسود، لندور، ۱۹۰۳ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         گردش در افغانستان، لاکوسه، ۱۹۰۹ م

·         کویرهای ایران،سون هدین، ۱۹۱۰ م، پرویز رجبی

·         جغرافیایی تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، لسترنج، ۱۹۰۵ م، محمود عرفان

·         آبزیان سیستان، آنندال، ۱۹۲۱ م، حسن احمدی، ۱۳۷۸

·         راهنمای توریستی ایران، خارگات، ۱۹۳۵ م

·         امپراطوری صحرانوردان، رنه گروسه، عبدالحسین میکده، بنگاه ترجمه و نشر کتاب, ۱۳۵۳

·         سفری به ایران، لونی امیل دوهرسه، منوچهر فرمانفرماییان، بنیادفرهنگ ایران, ۱۳۵۴

·         دوسفرنامه درباره بلوچستان، ادموندز بارون دوبر، سکندر امان الهی بهاروند، بابک, ۱۳۶۲

·         تاریخ ایلات ایران، آن لمبتون، آگاه, ۱۳۶۲

·         جغرافیایی تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، لسترنج، محمود عرفان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی, ۱۳۶۷

·         تاریخ سیستان، ادموند باسورث، حسن انوشه، امیرکبیر, ۱۳۷۰

·         خویشاوندان و بیان دوستی عشایر بلوچ، فیلیپ کارل سالزمن، محمد دانشور، سازمان برنامه و بودجه, ۱۳۷۵

·         مهاجمان سرحد، رویارویی نظامی انگلستان با سرداران بلوچ ایرانی، رجینالد دایر، حمید احمدی، نشر نی, ۱۳۷۸

·         پژوهش زبان بلوچی از طریق ادبیات عامه آن، زاروپین، فرهنگ و علوم اتحاد شوروی

مردم

مردم این استان از اقوام بلوچ‌های عمدتاً سنی و سیستانی‌های عمدتاً شیعه هستند.

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان سیستان و بلوچستان به قرار زیر بود: ۳۳ فارس (۳۲٫۳٪ مرد، ۳۵٫۹٪ زن)، ۰٫۴ کرد (۰٫۹٪ مرد)، ۶۵٫۴ بلوچ (۶۵٫۹٪ مرد، ۶۲٫۸٪ زن)، ۰٫۲ سایر و ۱ بدون‌جواب بودند:

صنایع دستی

سوزن دوزی

بدون تردید سوزندوزی بلوچ را باید در زمره یکی از اصیل ترین و جالب ترین رشته‌های صنایع دستی کشور به حساب آورد که آوازه شهرتش به فرسنگها دورتر از این خاک نیز رسیده و مردم بسیاری از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به پشتوانه آن می‌شناسند. هنر ظریف و پر سابقه‌ای که هیچکس به درستی نمی‌داند از چه زمانی در ایران شروع شده است. آنچه مسلم است تقریباً تمامی زنان و دختران بلوچ که در فاصله سنی چهار تا چهل سالگی (و حتی گاه تا شصت سالگی)، دست اندر کار آن به حساب می‌آیند. در زندگی ساده و به دور از تجمل زنان بلوچ، شاید مهمترین وسیله تزئین لباس همین سوزندوزی است. اگر از آنان بپرسید از چه زمانی پیراهن خود را سوزن دوزی می‌کنند، آن را وصیت پدران خود می دانند و مانند هر هنر قومی نمی‌توانند منشأ آنرا تعیین کنند. سوزندوزان بلوچ با نقش گل‌ها و بوته‌ها و ترکیب رنگ‌ها، طبیعت رنگین و زیبایی آفریده و جهانی ساخته‌اند که در اندیشه و خیالشان شکل می گرفته است. طبیعت را آن چنان که دوست داشته و می خواسته‌اند ترسیم کرده‌اند، نه به آن شیوه و شمایلی که وجود دارد. پیراهن بلوچ با چهار قطعه تزئین یافته است که عبارتست از یک قطعه پیش سینه، دو قطعه سرآستین و قطعه دیگر که در زیر پیش سینه به طور عمودی تا پایین پیراهن دوخته می‌شود و جیب یا در اصطلاح محلی "گوپتان" نامیده می‌شود.

سوزندوزی بلوچ به صورت پیش سینه، جیب، سرآستین، پادامنی، سجاده، نوار، کراوات، کمربند، کوسن، دستمال، رومیزی، پرده، سفره، اشارپ و پارچه کلهمک آباژور ارائه می‌شود. از طرحهای اصیل مورد استفاده در سوزندوزی بلوچ می‌توان از طرحهای گل سرخ، چشم ماهی و مروارید نام برد. پریوار دوزی و توردوزی نیز از دیگر انواع رودوزیهای بلوچستان است.

سکه دوزی

تنها مورد دیگر تزئین منازل بلوچ و خانواده‌های بلوچ پس از سوزندوزی، سکه دوزی بلوچ است. سکه دوزی را یا به دیوار می‌آویزند و یا جهت تزیین روی رختخواب می‌اندازند و یا در عروسی‌ها به گردن شتر می‌آویزند. به جهت وجوه اشتراک فراوانی که بین اهالی بلوچستان ایران با اقوام ساکن در کشورهای مجاور منطقه از نظر قومی، نژاد، زبان و فرهنگ وجود دارد، مشابهت‌هایی هم در هنرهای دستی ساکنین این مناطق وجود دارد که امری کاملاً طبیعی است. بهمین دلیل تشابهاتی بین سکه دوزی بلوچ ایران با محصولات هند و پاکستان وجود دارد.

سفالگری

سفال کلپورگان سراوان و سفال کوه میتیک سرباز کلپورگان مرکز تولید نوعی سفال در بلوچستان است که در ۳۰ کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده و نوع خاص سفال کلپورگان در ایران کاملاً مشخص است و شباهتی از نظر تولید و رنگ به سفالهای دیگر مناطق ایران ندارد. سفال کلپورگان توسط زنان بلوچ و به صورت کاملاً ابتدایی تولید می‌شود. در ساخت سفال، مردان فقط وظیفه حمل خاک از تپه تا محل سفالگری و آماده کردن گل را به عهده دارند و تمامی مراحل ساخت همانطور که گفته شد توسط زنان انجام می‌گیرد. گل با دست زنان سفال ساز شکل می‌گیرد و تراش داده می‌شود و با سیاه قلم تزیین می‌شود. نقش‌ها ساده و هندسی است. مصنوعات ساخته شده شامل: دیگ، سینی، کوزه، قلیان، گلدان، لیوان، قوری، مجسمه حیوانات و... است.

زرگری

زرگری و نقره‌سازی یکی دیگر از هنرهای دستی استان است. در اثر تغییرات زمان و عوامل متعدد دیگر، نقره‌سازی، جای خود را به طلاسازی داده است. زرگرهای بلوچ از اقوام و طوایف مشخصی هستند که علاوه بر جواهرسازی، انواع زیورآلات زنان بلوچ را با مهارت تهیه می‌کنند. زنان بلوچ مانند اغلب زنان مردم ایران از زیورهای بومی استفاده می‌کنند. زرگرهای محلی زیورهای طلا و نقره را با نقوش ساده هندسی و نمادین می‌سازند. این زیورها برای زینت سروگردن و گوش و بینی و دست و پا استفاده می‌شود. زیورهای بلوچی بیشتر شبیه زینت‌آلات مردم پاکستان و هندوستان است. دلیلش رفت‌وآمد زیاد بین ساکنین بلوچستان و قسمت غربی شبه قاره هند و پاکستان است.

قالی بافی

قدمت این هنر، با ورود شاخه‌ای از اقوام سکائی به سیستان برمی‌گردد. زیراندازهای سیستانی به سه نوع تقسیم می‌شود: ۱٫ نوع تاریخی یا کهن که تا آغاز سده چهاردهم هـ. ق بافته می‌شد.۲. نوع میانه که از حدود اواخر قرن سیزدهم هـ. ق بافته شده و هنوز هم رایج است.۳. نوع نو، که هم‌اکنون بافته می‌شود. عمده مواد اولیه توسط روستاییان تهیه شده و از رنگ‌های متنوع استفاده می‌نمایند. نقوش اغلب تجریدی و به صورت هندسی، مرغی، انسانی یا طرح و بافت کلی مددخانی، بهلوری، خشتی، سلیمانی و گلدانی است. در حال حاضر فرش سیستان به دلیل نوع طرح، رنگ، نقش، ابعاد، دوام علاوه در بازارهای داخلی و بازارهای خارجی فروش دارد. سیستان به لحاظ ارتباط گسترده فرهنگی و هنری با بلوچستان، عشایر خراسان، ترکمنستان، در زمینه نقش و رنگ و ابعاد قالی‌های خود با این مناطق وجوه اشتراک فراوان دارد.

غذای خاص مردم بلوچ

غذاهای بلوچی نیز مثل بقیه غذاهای ایرانی اند. با توجه به غلبه دامپروری در منطقه عنصر اصلی و محوری غذاهای این منطقه را گوشت تشکیل می دهد. بعد از گوشت این خرماست که برای مردم نقش محوری در تولید خوراکی بازی می کند. جالب اینجاست که برخلاف تصور عمومی در دوره کنونی این منطقه محل مناسبی برای کشت برنج است و در مکُران برنج نیز به خوبی کاشته می شود. نکته ای که برخلاف موقعیت جغرافیایی منطقه در رفتار غذایی مردم بلوچستان می توان دید این است که این مردم خیلی کمتر از چاشنی های تند بهره می برند. بلوچستان همچوار با کشور پاکستان است و رفت و آمدهای بسیاری به این کشور و همین طور کشور هندوستان وجود دارد اما رنگ و بویی از غذاهای پاکستانی یا هندی در آن دیده نمی شود.به نمونه ای از غذای بلوچی می پرازیم.

 

چنگال

« چنگال » در واقع پذیرایی عشایر بلوچ از میهمانان خود است. آنها از میهمانان خود با چنگال و دوغ پذیرایی می کنند به ویژه در ماه مبارک رمضان این شیرینی- غذا سفره افطار را نیز رنگ و روی می بخشد. شاید وجه تسمیه آن از این رو باشد که در تهیه این غذا چنگ زدن عامل اصلی تولید است. مواد اولیه برای تهیه چنگال، آرد، خرما و روغن حیوانی است. بلوچ ها ابتدا آرد و آب را مخلوط می کنند و در شرایطی که این مخلوط هنوز به خمیر تبدیل نشده است آن را به ضخامت حدود 1سانتی متر روی تابه می اندازند و می گذارند تا اندکی خود را بگیرد و بپزد. اگر این مخلوط آب و آرد نازکتر شود نانی از آن به دست می آید. ولی برای چنگال ضخامت یکسانتی متری مناسب است. پس از آنکه این خمیر نیم پز شد آن را بر می دارند و به تناسب حجمی که می خواهند چنگال درست کنند از این نان نیم پز درست می کنند. بعد خرما را در ظرفی دهن گشاد می ریزند. نان نیم پز را درون همین ظرف خرد می کنند یا به عبارت دیگر تکه تکه می کنند. این دو را با هم ورز می دهند و چمگ می زنند به گونه ای که هسته های خرما از درون آن بیرون می آید و هم می توان هسته ها را جدا کرد و هم نان و خرما را خوب به خورد هم می دهند. این کار تا جایی پیش می رود که دیگر نتوان تشخیص داد نان است یا خرما. حال نوبت افزودن روغن است. برای افزودن روغن آن را با همراه کمی پیاز خرد شده داغ می کنند و قبل از آنکه روغن چنان داغ شود که پیازها بسوزند آن را از روی شعله برداشته و به مخلوط نان و خرما می افزایند تا این مخلوط نرم شود و نه بیشتر. امروزه چنگال را با خلال بادام و پسته تزئین می کنند و بعد برای پذیرایی می آورند.

تنورچه یا ترون چه

«تنورچه» نیز نام خود را از محل پخت خود گرفته است. تنورچه را معمولا به دو صورت آماده پذیرایی می کنند. یکی به شکل سیخ زدن گوشت گوسفند و دیگری به شکل کامل کباب شده( قوزی). در هر دو روش نیاز به تنور است. در روش سیخ زدن، گوشت گوسفندی را ذبح و آن را به قطعات درشت خرد می کنند. سپس هر قطعه بزرگ را به سیخی از چوب نخل می کشند. سیخ ها را زمانی در تنور قرار می دهند که ذغال های دورن تنور گداخته و قرمز شده باشند. در این مرحله اگر بخواهند کباب مورد نظر آبدار شود ظرفی از آب را روی ذغالها درون تنور قرار می دهند. سیخ ها را دور تا دور ظرف آب به دیواره تنور ایستاده قرار می دهند. این کار باعث می شود گوشت به اصطلاح بخارپز هم بشود. بعد از این مرحله در تنور را با سینی یا هر وسیله دیگری که مقاوم در برابر حرارت باشد می پوشانند و روی آن را با کاهگل می پوشانند. البته تنور مثل همه تنورها از زیر ورودی هوا داردو این حالت را بین 45 دقیقه تا 1ساعت نگاه می دارند. البته باز هم این زمان به گوشت های به سیخ کشیده شده بستگی دارد. سپس نوبت به صرف آن کباب مخصوص بلوچی می رسد. این کباب را به تنهایی یا با پلوسفید سرو می کنند. در روش دیگر طبخ، یک گوسفند را متناسب با اندازه تنور ذبح کرده و دورن آن را خالی می کنند. پس از آماده شدن گوسفند آن را با نخی مناسب که در برابر حرارت از بین نرود می بندند. سپس آن را درون تنوری که ذغالهایش گداخته است قرار می دهند. باز هم باید درِ تنور را با کاهگل بپوشانند و همان زمان را به انتظار بنشینند.

تباهگ

این کار روشی برای نگهداری گوشت بوده است. اینک نیز این روش متداول است. ماحصل این نوع نگهداری هم به تنهایی قابل خوردن است و هم به عنوان گوشت استانبلی بلوچی. معمولا اواسط پاییز و با رو به سرما گذاشتن هوا گوسفندان را پروار کرده و از یکسو برای گرفتن روغن حیوانی و از سوی دیگر برای تهیه گوشت از آن استفاده می کردند. گرچه اینک نیروی برق و دستگاه های خنک کننده از قبیل یخچال به زندگی همه وارد شده است اما همچنان این کار انجام می گیرد. البته زمان دیگری نیز هست که بلوچ ها برای تهیه تباهگ دست به کار می شوند و آن زمان «عید قربان» است که گوشت قربانی فراوان می شود. در این روش پودر انار و نمک را به گوشت اضافه می کردند و ماحصل آن را بعد از اندکی که نور آفتاب برآن می تابید درون مشک ریخته و می بستند. این گوشت بعد از مدتی قابل خوردن بود. علاوه بر این همین گوشت را برای تهیه استانبلی بلوچی استفاده می کنند.

دوغ پا

«دوغ پا» خورشتی با گوشت است که به جای آب برای جاانداختن و طبخ آن از دوغ استفاده می شود. این روش نیز متاثر از دامپرور بودن بلوچ هاست. دوغ یکی از فراورده های متداول دامپروران است و در بلوچستان وقتی به میان عشایر و دامپروران بروید در نخستین گام بعد از تعارف آب از شما با شیرشتر یا دوغ به عنوان نوشیدنی پذیرایی می کنند.

ترشیجات یا چتنی

در نیکشهر دختران و زنان هنرمند و خوش ذوق بلوچ به وسیله ی انبه ی محلی، انواع ترشی رو تهیه میکنند به طوری که بسیار دلچشب و خوردنیست و ضمن لذیذ بودن. بهداشت نیز در تهیه ی این ترشیهاکاملا رعایت می شود.دختران جوان امروزی به کمک مادران خود از انبه ی محلی چندین نوع ترشی رو هنرمندانه تهیه میکنند.در منطقه ی بلوچستان شهرستان نیکشهر در تهیه ی انواع ترشی انبه زبان زد است. در زیر طرز تهیه ی چند نوع از ترشیهایی که نوسط زنان هنرمند بلوچ تهیه می شود ذکر میکنم چَتَنی(نوع پاکستانی):این نوع که به چتنی معروف است نحوه ی تهیه ی آن بدین شکل است که انیه رو همراه با هسته(گدگ)و پوست انبه تکه تکه می کنند بعداز تکه تکه کردن به آن زردچوبه و نمک اضافه می کنندو آنرا به مدت4الی5 ساعت زیر تابش مستقیم نور خورشید بر روی تگرد(حصیرمحلی)پهن می کنند سپس روغن رو با سیرخردشده و نمک داغ می دهند و می جوشانندبعد از داغ شدن روغن شعله ی گاز رو خاموش میکنند تا روغن گرم شده گرمایش را از دست بدهد و کمی سرد شود سپس انبه ها را داخل گالون یا پارچهای مخصوص می ریزند و روغن سرد شده رو به آن اضافه می کنند.بعد از اضافه نمودن روغن دوباره سیر را خرد و ریز کرده و به آن اضافه میکنند و همچنین مصالح مخصوص چتنی از نوع پاکستانی رو به آن می افزایند و گالون پر شده از انبه و مخلوطهای مذکور رو به مدت 4الی5 روز در معرض نور خورشید قرار میدهند.این عمل به منظور نرم شدن انبه و هسته ی آن صورت میگیرد. هَرّام(نوع قدیمی):این نوع نیز همانند چتنی است با این تفاوت که هسته ی انبه ها رو جدا می کنن نمک و زردچوبه بهش اضافه میکنند و به مدت 4الی5ساعت در معرض نور خورشید قرار می دهند تا کاملا خشک بشن سپس انبه های خشک شده رو جمع میکنن و داخل گالون میریزند و گالونهای پر شده رو به مدت 3الی4 روز زیر تابش مسقیم نور خورشید قرار می دهند و با چوب درخت خرما هر روز انبه های داخل گالون رو به هم میزنند و مخلوط میکنن تا کاملا نرم بشن و روغن و سیر و نمک رو مخلوط میکنن و داغ میکنن وبعد از داغ شدن روغن اجازه می دهند روغن کمی سرد شود بعد از سرد شدن روغن رو به داخل گالون میریزن و سیر کامل و حیه ای نیز به ان اضافه میکنند وسپس فلفل قرمز و فلفل سیاه و زیره و دارچین آسیاب می کنن و داخل گالون میریزند. هَرّام نوع جدید(آناناسی):در این نوع که به ترشی آناناسی شهرت دارد.هم پوست انبه رو میگیرن و هم هسته ی انبه رو جدا میکنن و انبه رو تکه تکه میکنن و نمک و زردچوبه میزنن و آن را داخل صافی میریزن و زیر تابش نور خورشیدقرار میدهند تا آبش گرفته بشه بعد از آینکه کاملا آبش گرفته شد اون انبه ها رو جمع میکنن و داخل ظرف بزرگی میریزن.مصالح چتنی و فلفل قرمز و رو بهش اضافه میکنن و کمی روغن مایع و سرکه نیز به به انبه ها اضافه میکنن به طوری که میزان سرکه از روغنها بیشتر باشد و آن را با ملاقه بهم میزنند و میچرخانند و داخل گالون میریزند.

موسیقی سنتی

سازهای مختص این استان عبارتند از دونلی و قیچک و دهل و سوروز و تمبورگ و بنجو

تقسیمات کشوری

این استان براساس آخرین تغییرات شامل ۱۸ شهرستان است: ایرانشهر - چابهار - خاش - دلگان (به مرکزیت گلمورتی) - زابل - زابلی - زاهدان - زهک - سراوان - سرباز (به مرکزیت راسک) - سیب سوران (به مرکزیت سوران) - قصرقند - کنارک - هیرمند (به مرکزیت دوست محمد) -و نیک شهر- میرجاوه - نیمروز - هامون

همچنین این استان پهناور از ۴۳بخش و ۳۶ شهر تشکیل گردیده‌است. بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر استان زاهدان با بیش از ۵۶۷ هزار نفر جمعیت می‌باشد و کم جمعیت‌ترین شهر این استان شهر کوچک سرباز است که فقط ۱۰۴۷ نفر جمعیت دارد.

در سال ۱۳۷۸ خورشیدی ۹۹ درصد شهرهای سیستان و بلوچستان از شبکه لوله‌کشی و آب آشامیدنی سالم بهره‌ند بودند.

کشاورزی و دامپروری

سیستان و بلوچستان با گستره‌ای افزون بر هفت میلیون هکتار آب و هوایی متغیر از گرم و خشک تا معتدل سرد و کوهستانی دارد. ۴۰۰ هزار هکتار از زمینهای استان قابل کشت بوده و آب مورد نیاز نیز از ۱۱ هزار و ۳۰۰ منبع آبی شامل چاه، قنات، چشمه و رودخانه‌های هیرمند، سرباز لادیز و بمپور تامین می‌شود. سه میلیون و ۴۰۰ واحد دامی در این استان وجود دارد.

۳۰۰ کیلومتر نوار ساحلی دریای عمان و راه‌یابی به آب‌های آزاد، دریاچه هامون، چاه نیمهها و هفت هزار و ۸۰۰ منبع آبی داخلی ظرفیت‌های آبی این استان هستند.

این استان چهار کارخانه تولید شیر پاستوریزه و فراورده‌های لبنی، ۳۴ مرکز جمع‌آوری شیر روستایی و دو مجتمع بزرگ پرورش گاو شیری با ظرفیت ۱۲ هزار راس گاو دارد. تولید انواع خرما در این استان سالانه ۱۶۷ هزار تن است که ارزش اقتصادی آن ۲۱۸ میلیارد ریال می‌باشد.

بزرگ‌ترین پایگاه تولید نهال میوه‌های گرمسیری جنوب شرق ایران نیز در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد که با تأمین نیاز داخلی استان به ۹ استان دیگر کشور نیز نهال صادر می‌شود. «خرما، موز، مرکبات، انبه، پاپایا، گوآوا، چیکو، پسته و انگور یاقوتی» از جمله میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری سیستان و بلوچستان است.

اوضاع اقتصادی

سیستان و بلوچستان از جهت رشد و توسعه اقتصادی از مناطق در حال توسعه کشور است. زراعت اشکال متعددی دارد و صنعت آبی آن وابسته به رودهیرمند است. صنایع موجود در استان به دو دسته صنایع ماشینی و دستی تقسیم می‌شوند که صنایع ماشینی استان عبارتند از صنایع غذایی، نساجی، پوشاک و صنایع شیمیایی و کارگاههای فلزکاری، ریخته‌گری، ساخت لوازم خانگی و تانکرسازی. معادن این استان عبارتند از معادن مس، کرومیت، منگنز، سنگ مرمر. سنگ آهک و غیره.

به دلیل همسایه بودن سیستان و بلوچستان با پاکستان و افغانستان و همچنین وجود تنها بندر اقیانوسی ایران (چابهار) در آنجا، این استان از ظرفیت بالایی برای پیشرفت برخوردار است.

زمین‌لرزه سراوان سال ۱۳۹۲

در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۹۲ زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۷٫۵ ریشتر منطقه سراوان در استان سیستان و بلوچسsتان را لرزاند. که شدت آن به قدری بود که کشورهای همسایه پاکستان و امارات را لرزاندکه این زمین لرزه خسارات زیادی به بار نیاورده است.

فرودگاه

فرودگاه‌های زاهدان، چابهار و ایرانشهرو زابل وسراوان

سدهای در دست ساخت

سد بزرگ شهری کور در آخرین نقطه مرزی چند سالی هست که در دست ساخت است حفاری این سد را شرکت خاک و سنگ انجام داد عملیات حفاری و ژئو تکنیک و آزمایش های صحرائی و آزمایش های مکانیکی خاک و سنگ به مدت سه سال به طول انجامید که در نوع خود بی نظیر هست و نشان می دهد که این سد براحتی بتواند از ورود آبهای آزاد جنوب شرقی به کشور پاکستان جلوگیری کند این سد در انتهای دهستان مرزی ایرافشان در حال احداث است و آنطور کارشناسان آب منطقه ای سیستان و بلوچستان در نظر گرفته اند از نبه هدر رفتن آبهای سطحی جلوگیری می کند و آبهای ذخیره شده این سد بتواند در مرحله اول به نفع مردم ایرافشان و توابع باشد و در بحران بی آبی کمکی بزرگ به این استان خواهد کرد.

فرصت های سرمایه گذاری در استان

1.موقعیت جغرافیایی ویژه و مناسب استان به جهت استقرار در کنار آبهای آزاد بین المللی خارج از تنگه هرمز، برخورداری از 1100 کیلومتر مرز خاکیبا کشور های پاکستان و افغانستان و 300 کیلومتر مرز ساحلی در کنار دریای عمان ،نزدیکی مناطق ساحلی استان با کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای عمان ،شبه قاره هند وکشور های آفریقائی.

2.شرایط ممتاز استان برای تصدی نقش بازرگانی ملی و ترانزیت خارجی میان اروپا و آسیای مرکزی با آبهای شرقی وجنوبی و شاخ  آفریقا.

3.اقلیم مناسب کشت محصولات سود آور صادراتی (خرما،مرکبات، موز ،انبه )،دشتهای هموار و اراضی مستعد در شمال و جنوب استان و امکانات ایجاد صنایع وابسته به محصولات گرمسیری.

4.اراضی و اقلیم مناسب در سواحل جنوبی برای توسعه فعالیتهای شیلاتی  و صیادی( پتانسیل حدود 140 هزار تن  صید انواع ماهی)، اراضی مستعد پرورش میگو و توسعه صنایع وابسته (بالغ بر 42هزار هکتار اراضی مستعد پرورش میگو  در 22 سایت مطالعه شده با تولید بیش از 1071 تن میگو در سطح  زیر کشت 394 هکتار)، وجود 8 بندر صیادی، بالغ بر 2399 فروند شناور صیادی با 23595 نفر صیاد د رمنطقه چابهار و کنارک ،29 کارخانه کنسرو سازی، 23 عمل آوری و بسته بندی ماهی و  میگو، 23 واحد سرد خانه و انجماد، 36 واحد یخسازی و 8 واحد شناورسازی.

5.وجود معادن نسبتا غنی گشوده و ناگشوده فلزی و سهم بالای استان در برخورداری از این معادن و امکان توسعه  فعالیت های معدنی و قرار داشتن استان بر روی کمربند فلزائی و معدنی جهان که از یوگسلاوی تا پاکستان ادامه دارد با ذخایر معدنی مانند کرومیت ،مس ،منگنز ،سرب و روی ،قلع ،تنگستن ،طلا و کانسارهای غیر فلزی نظیر تالک ،منیزیت ،گل سفید ، سیلیس،فلدسپات،کائولن و سنگهای ساختمانی بویژه گرانیت وجود بیش از 400 هزار تن گارنت با عیار 40% ،10 میلیون تن آندالوزیت ،5 میلیون تن فلدسپات ،130 هزار تن سیلیس با عیار% 8/99  و 43 هزار تن آنتیموان .

6.پتانسیلهای معدنی حوزه تفتان و امکان استقرار کارخانجات چینی و کاشی و سرامیک درمحدوده تفتان و شهرستان خاش.

7.اقلیم مناسب برای توسعه فعالیت های گردشگری در سواحل دریای عمان و دامنه ها ی تفتان و

8.وجود نهادهای مهم اقتصادی و توسعه ای در سطح استان بویژه منطقه آزاد چابهار با امتیازات ویژه برای  سرمایه گذاری تولیدی و  خدماتی، وجود 7بازارچه  مرزی فعال در طول نوار مرزی استان با کشورهای همسایه افغانستان و پاکستان،  همچنین 90 شرکت تعاونی فعال مرز نشین،طرح توسعه محور شرق به عنوان یکی ازابزار های مهم اعمال سیا ست های منطقه ای .

9. وجود بیش  از 46 مرکز آموزش عالی با بالغ بر  130 هزار دانشجو و مراکز آموزش  فنی و حرفه ای د رسطح استان.

10.صنایع کشتی سازی در چابهار و وجود کشتی های مدرن صید و صیادی پرساینر .

11.وجود تاسیسات زیر بنائی مهم ا زجمله شبکه های وسیع حمل و نقل جاده ای،دریائی ،ریلی و هوائی (وجود حداقل 5 فرودگاه فعال در سطح استان و شرکت های هواپیمائی در استان)،سد پیشین و

12. قابلیت ها و ظرفیت های جدید از جمله پتانسیل نیروی کار جوان و تحصیلکرده و مطالعات موجود منطقه ای.

13.فعالیت 2 پایانه مرزی میلک و میرجاوه به عنوان مرز رسمی مبادلات  تجاری با افغانستان  و پاکستان در زمینه تردد مسافر و کالا.

14.وجود 7 گمرک در سطح استان در زمینه صادرات و واردات.

15.بهره مندی از نزدیکترین مسیر به کشورهای آسیای میانه جهت ترانزیت کالاهای بین المللی و انتقال محصولات و شاهراه ترانزیت کالا از جنوب به شمال .

16.وجود 28 شهرک صنعتی وناحیه صنعتی که همه فعال می باشد.8 ناحیه صنعتی در دوردوم سفر ریاست جمهوری مصوب شده است

17.وجود اسکله های مهم  کشتیرانی (اسکله نصب سریع شهید بهشتی ، اسکله شهید کلانتری ، اسکله ایران بندر )

18.اتصال استان و مرز پاکستان به شبکه راه آهن سراسری کشور درآینده نه چندان دور . دراین شرایط استان میتواند تبدیل به پل ارتباطی ریلی اروپا به آسیای جنوب شرقی شده و این امر مهمترین  مزیت نسبی منطقه درتوسعه صنعتی محسوب خواهد شد.

19.تنها بندر مهم کشور در سواحل دریای عمان وشرق تنگه هرمز ، بندرچابهاراست که مزیت بزرگی درراه توسعه صنعتی استان  می باشد.

20.اقلیم مناسب واعتدال هوا در زمستان شرایط مناسب برای کاشت محصولات نوبرانه وصادراتی رافراهم کرده است ( این قابلیت ، امکان برداشت دو بار محصول را درسال فراهم آورده است).

21.هوای مطبوع در فصل سرد سال در بسیاری از مناطق استان بویژه در ساحل دریا از دیگر مزیت های نسبی استان برای توسعه فعالیت های گردشگری محسوب میشود.

22.انرژی خورشید وباد ( ازجمله مزیت های نسبی استان برای جایگزینی انرژی خورشید وانرژی باد بجای انرژی فسیلی الکتریکی )

 

کشاورزی در استان

استان سیستان و بلوچستان برای فعالیت های زراعی در تمام فصول سال شرایط مساعد دارد.

  در شهرستان سراوان خرما، مهمترین محصول کشاورزی است. شهرستان سراوان با دارا بودن نخلستان‌های عظیم به عنوان قطب تولید خرما و در نوع خود بهترین خرمای مضافتی ایران را داراست. 60 نوع مختلف از خرما در این شهرستان کشت می شود که در نوع خود بی نظیر است. خرمای مضافتی داودی،مضافتی معمولی،ربی سیاه هسته،زرد دان، ربی معمولی، حلیله ، راسکوائی، دنبه، ودرود، گرارمال، ربی دان ، یک مشتی، رنگنو، ماکیلی، گوزلو، حلیله دان، شندشکن ، پیو، مرس، سراسپید، دیداری، سبزو ،خشکیج، بهن لدی، وش کنک، ببگمه جنگی ، پیمازو، سونت گراگ، زرد دان شهر ، جرپان، سکی دان، چرپان بادو، هادوکی، پشتو، گهربا، دگو، کلوت، ساپو ، کروچ بی هسته، کلگی، برنی، وشتام  ، دراز دان، گلدو، جوزبولک، کیاس کنک، وشدان، جوابنزین، شکری کنک، شکری، ابو  از مشهور ترین انواع خرمای شهرستان سراوان می باشند. دیگر محصولات از قبیل گندم، محصولات گلخانه ای و جو، انار، انگور، برنج، پرتقال، لیمو، گوجه نیز در شهرستان سراوان کشت می شود.

در حال حاضر عمده ترین محصولات مورد کشت در بخش باغی شهرستان چابهار شامل موز، انبه، چیچک، لیمو، گواوا و کنار و در بخش زراعی، سبزی و صیفی و محصولات جالیزی می‏باشد. همچنین میوه هایی همچون نارگیل و خربزه درختی  را دارا می باشد.

محصولات شهرستان میرجاوه با توجه به تفاوت های اقلیمی در سه بخش آن متنوع هستند . در بخش ریگ ملک و مرکزی در بخش محصولات زراعی بیشتر گندم ، جو ، ذرت ، یونجه و در بحث باغداری بیشتر نخل خرما وجود دارد .ولی در بخش لادیز با توجه به لطافت هوا در این بخش و وجود منابع آبی درکوهستانها انواع و اقسام محصولات زراعی باغی به عمل می آیدکه عمده محصولات زراعی عبارتند از گندم ، جو ، ذرت ، یونجه ، کلزا ، پیاز ، گوجه فرنگی ، نخود ، عدس ، لوبیا  و محصولات جالیزی .در بحث باغداری تمام میوه های سردسیری و حتی خرما دربخش لادیز بعمل می آید که مواردی از آن عبارتند از : زرد آلو ، آلو ، هلو ، ‌شلیل ، گردو ، بادام ، آلبالو ، ‌گیلاس ، ‌زرشک و انواع و اقسام میوه های دیگری مثل توت ، شاه توت و ...  بعمل می آید .

از جمله محصولات کشاورزی شهرستان فنوج نیز می توان به گونه های مختلف خرما-انواع مرکبات-انگور-انار و همینطور محصولات زراعی نظیر یونجه، انواع حبوبات، تنباکو، برنج و... اشاره نمود. همچنین چندگونه گیاهی منحصر به فرد نیز در شهرستان فنوج وجود دارد: 1-آلوورا یا صبر زرد (شگلم) که دومین محصول پرفروش در جهان می باشد. 2-درخت گز روغن که به معجزه عالم گیاهی معروف بوده و در ارتفاعات و برروی صخره ها رشد می کند.
3-
بنه یا پسته کوهی و کسور